Perz, Tomasz2024-12-042024-12-042023Colloquia Theologica Ottoniana, 2023, T. 39, s. 193-209.1731-0555https://theo-logos.pl/handle/123456789/24929Artykuł w języku angielskim.W niniejszym artykule omawiam poglądy polskiego entomologa, filozofa i „ojca polskiej etologii” Jerzego Andrzeja Chmurzyńskiego na temat „moralności” zwierząt. Następnie porównuję jego stanowisko z poglądami badaczy etologii poznawczej, Marca Bekoffa i Fransa de Waala. Chmurzyński rozważa obecność podstawowych wartości etycznych, takich jak dobro i zło, w zachowaniach zwierząt. Następnie formułuje pojęcie wartości biologicznych, obejmujących homeostazę, maksymalizację dostosowania i dobrostan. Dobrem dla zwierzęcia jest osiąganie tych wartości, a złem jest ich brak. Wartości biologiczne nie są przez zwierzęta rozpoznawane świadomie, ale są sprawnie osiągane, za co są odpowiedzialne mechanizmy odruchowo- -bezwarunkowe oparte na motywacji. Istnieją także zachowania zwierząt, które mogą budzić podziw, jednak brak możliwości zrozumienia abstrakcyjnych pojęć dobra i zła oraz dokonywania wolnego wyboru powodują, że zwierząt nie można uznać za istoty moralne. Chmurzyński wprowadza więc pojęcie zachowań moralnopodobnych. Niektórzy badacze z kręgu etologii kognitywnej formułują jednak odmienne wnioski. Bekoff modyfikuje pojęcie moralności, utożsamiając moralność z zachowaniami prospołecznymi. De Waal uważa, że zachowania małp człekokształtnych stanowią źródło ludzkiej moralności i zarazem jej niższy poziom. Poglądy przyznające zwierzętom status moralny zdają się mieć nie tylko cel poznawczy, ale również normatywny. Przyznanie zwierzętom statusu moralnego oznacza przyznanie im określonych praw. Oznacza to również zapewnienie im większej ochrony, niż miałoby to miejsce w przeciwnym wypadku. Moim zdaniem taki sposób formułowania moralności zwierząt, jak przedstawiają to etolodzy poznawczy, raczej utrudnia próby zrozumienia zachowań zwierząt w kontekście etyki. Koncepcja Jerzego Chmurzyńskiego dotycząca pojęcia zjawisk przypominających moralność lepiej ukazuje specyfikę zwierzęcych zachowań.In this article, I discuss Polish entomologist, philosopher, and “father of Polish ethology” Jerzy Andrzej Chmurzyński’s views on animal “morality.” I then contrast his views to those of cognitive ethology researchers Marc Bekoff and Frans de Waal. Chmurzyński reflects on the presence of basic ethical values like good and evil in animal behaviour. He then formulates the notion of biological values. These include homeostasis, fitness maximisation, and welfare. For animals, it is good for animals to attain these values and bad to lack them. Animals do not consciously recognise biological values but can still attain them. Reflexive and unconditioned mechanisms based on motivation are responsible for this process. There are also animal behaviours we admire. Yet, animals cannot be considered moral or immoral because they do not understand abstract concepts of right and wrong, and they cannot make free choices. Chmurzyński thus formulates the notion of moral-like animal behaviour. Some researchers in cognitive ethology reach different conclusions. Bekoff modifies the notion of morality by equating it with pro-social behaviour. De Waal believes that the great apes occupy the lower floor of the “edifice” at the top of which is human morality. Views that grant animals some moral status seem to have both an epistemic and a normative purpose. Assigning animals moral status entails granting them certain rights. It also entails providing them with more protection than would otherwise be the case. In my view, this way of framing animal morality, as presented by cognitive ethologists, rather hinders attempts to understand animal behaviour in the context of ethics. Jerzy Chmurzyński’s formulation of the concept of moral-like phenomena better reveals the specificity of animal behaviour.enCC-BY-SA - Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkachetologiawartości biologicznezachowania moralnopodobnezdolności zwierzęcemoralność zwierzątmoralnośćzwierzętaJerzy Chmurzyńskietolodzy kognitywistycznikognitywistykaetolodzyfilozofiawartościetykaethologyvaluemoral-like behaviouranimal abilitiesanimal moralitymoralityanimalscognitive ethologistscognitive scienceethologistsphilosophyvaluesethicsArticle