Krucki, Łukasz2024-09-062024-09-062015Roczniki Teologiczne, 2015, T. 62, nr 4, s. 179-195.2353-72722543-5973http://theo-logos.pl/xmlui/handle/123456789/20394Tłumaczenie streszczenia / Translated by Konrad Klimkowski.Na skutek zaborów historyczne terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej zostało podzielone między Rosję i Prusy. Na terenie państwa Hohenzollernów znalazła się stolica archidiecezji – Gniezno wraz z obszarem kanonicznym, który składał się z 3 odrębnych enklaw. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ważnym problemem okazało się zreorganizowanie struktur Kościoła, aby mógł on właściwie wypełniać swoją misję duszpasterską. Kwestią tą zajął się Episkopat Polski, który w latach 1919-1924 przedstawił kilka koncepcji dokonania nowych rozgraniczeń pomiędzy diecezjami. Niektóre z nich wpłynęły na tenor bulli cyrkumskrypcyjnej Piusa XI Vixdum Poloniae unitas z 28 X 1925 r., która ustanowiła dwie nowe metropolie: krakowską i wileńską, a także cztery diecezje: częstochowską, katowicką, łomżyńską i pińską. Nie mniej ważne okazały się zawarte w niej wytyczne odnoszące się do ustroju i organizacji archidiecezji gnieźnieńskiej. W ich świetle przyłączono do archidiecezji świętowojciechowej dwa poznańskie dekanaty: miłosławski i jarociński (23 parafie), choć jednocześnie odłączono na rzecz Poznania dekanaty ołobocki i krotoszyński (24 parafie). Zamiana ta zlikwidowała istniejące w archidiecezji gnieźnieńskiej enklawy, a jej ujednolicony obszar objął ok. 12.000 km2. Uzyskany na mocy bulli Vixdum Poloniae unitas kształt terytorialny utrzymał się do 1992r., czyli momentu ogłoszenia przez papieża Jana Pawła II bulli Totus Tuus Poloniae populus.The Patritions of Poland introduced a demarcation line within the historically united territory of the Archdiocese of Gniezno. Some of its was incorporated into Russia, while the other into Prussia. Gniezno – the bishop’s seat – was located in the Hohenzollerns’ state, along with its canonical area consisting of 3 separate districts. When Poland reached for independence, the Catholic Church found itself in an urgent need to reorganize its territorial structure, so as to become effective in its pastoral mission in the new circumstances. This problem was scrutinized by the Polish Episcopate in the years 1919-1924. A number of conceptions were developed for how to redefine the borders of the particular dioceses. Some of these reflections are visible in the Bull of Circumscription issued by Pius XI Vixdum Poloniae Unitas as of 28 October 1925. This document announced the emergence of two new metropolises: of Cracow and Lviv; and of four new dioceses: of Częstochowa, Katowice, Łomża and Pinsk. Of considerable import were also papal decisions as for the structure and organization of the Archdiocese of Gniezno. The pope decreed that two Poznań deaconries − of Miłosław and Jarocin − be integrated within the Archdiocese of Gniezno (with 23 parishes altogether). At the same time, the deaconries of Ołobok and Krotoszyn (24 parishes) were separated from Gniezno, and integrated within the Poznań archdiocesan structure. This reorganization eliminated enclaves in the Archdiocese of Gniezno and produced a structurally coherent ecclesiastic unit, which covered about 12000 sq.km. The resultant territorial organization remained valid until 1992, that is until John Paul II’s Bull Totus Tuus Poloniae Populus.plAttribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Polandhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/archidiecezja gnieźnieńskaarchidiecezja poznańskaorganizacja Kościoła katolickiego w Polsceustrój Kościoła katolickiego w Polscecyrkumskrypcjaarchidiecezjebulla Vixdum Poloniae unitasarchdiocese of Gnieznoarchdiocese of Poznańorganization of the Catholic Church in Polandfunctional structure of the Polish Catholic Churchcircumscriptionarchdiocesesbull Vixdum Poloniae unitasbulla cyrkumskrypcyjnabull of circumscriptionsystem of the Catholic Church in PolandVixdum Poloniae unitasArticle