Mazurkiewicz, Dariusz2022-09-212022-09-212020Colloquia Theologica Ottoniana, 2020, T. 36, s. 281-306.1731-0555http://theo-logos.pl/xmlui/handle/123456789/903Powojenna polityka wewnętrzna władz komunistycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej zmierzała do zawładnięcia wszelkimi aspektami życia społecznego. W związku z tym nie mogła pomijać zainteresowania wspólnotowym wymiarem ludzkiej religijności, gdyż to w niej widziała zagrożenie dla budowania nowego, opartego na materialistycznej wizji człowieka, ładu. W takiej optyce działania nie było miejsca na harmonijne współdziałanie władzy państwowej oraz Kościoła katolickiego. Nawet konieczność odbudowy państwa po zniszczeniach wojennych, a na Ziemiach Odzyskanych potrzeba tworzenia od podstaw administracji państwowej i organizowania życia społecznego nie skłaniały władz do szukania dróg porozumienia. Wręcz przeciwnie, zainicjowany został proces systematycznego usuwania Kościoła z życia publicznego. Dla realizacji tego celu stworzono wyspecjalizowany organ rządowy do spraw kościelnych. Na szczeblu centralnym był nim Urząd do Spraw Wyznań, natomiast w województwach utworzono jednostki terenowe, które miały ingerować w działalność Kościołów partykularnych. Jednym z nich był Wydział do Spraw Wyznań w Zielonej Górze, który zakresem swoich działań obejmował wszystkie sprawy dotyczące związków wyznaniowych, a szczególnie administracji kościelnej ze stolicą w Gorzowie Wlkp. Wydział starał się kształtować politykę wyznaniową poprzez wywieranie wpływu na obsadzanie stanowisk kościelnych oraz wydawanie zarządzeń zmierzających do uzyskania nadzoru nad seminariami duchownymi i katechezą parafialną. Podejmował także decyzje dotyczące dysponowania obiektami sakralnymi i kościelnymi, a w sprawach związanych z działalnością finansową Kościoła opiniował przed podjęciem decyzji przez wydziały finansowe administracji państwowej. Polityka wydziału nie była samodzielna. Plan działań wobec Kościoła gorzowskiego Wydział do Spraw Wyznań w Zielonej Górze opracowywał w łączności z Wydziałem Administracyjnym Komitetu Wojewódzkiego PZPR oraz IV Wydziałem Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej. Na koniec konsultował go z Wydziałem Administracyjnym Komitetu Centralnego, gdyż to on realizował długofalowe cele polityki wyznaniowej, określane przez kolejne zjazdy PZPR. Szczegółowe polecenia dla wydziału zielonogórskiego płynęły również z Urzędu do Spraw Wyznań w Warszawie, który współuczestniczył w przygotowywaniu poszczególnych aktów prawnych dotyczących Kościoła katolickiego i nadzorował politykę wyznaniową prowadzoną w wydziałach terenowych. Wszystkie te działania miały służyć planowej ateizacji społeczeństwa.The post-war internal policy of the communist authorities of the Polish People’s Republic was aimed at taking over all aspects of social life. Therefore, this policy could not ignore the interest in the community dimension of human religiosity, as it was seen as a threat to building a new order based on a materialistic vision of a man. There was no room in such an approach for harmonious cooperation between the state authorities and the Catholic Church. Even the need to rebuild the country after the war, especially in the so-called “Recovered Territories”, and to create the state administration from scratch and organise social life did not induce the authorities to seek a mutual understanding. On the contrary, the process of the systematic removal of the Church from public life was initiated. A specialised governmental body for Church matters was created to achieve this goal. At the central level, it was the Office for Religious Affairs, while in provinces, local units were established to interfere with the activities of particular churches. One of them was the Department for Religious Affairs in Zielona Góra, which covered all matters concerning religious associations, especially Church administration in the capital, Gorzów Wielkopolski. The Department tried to shape the religious policy by influencing the filling of Church positions and issuing orders aimed at obtaining supervision over the seminaries and parish catechesis. Decisions were also made regarding the disposal of sacred and Church buildings, and, in matters related to the financial activities of the Church, opinions were given by the financial departments of the state administration before making the decision. The Faculty’s policy was not independent. The action plan towards the Gorzów Church was developed by the Department for Religious Affairs in Zielona Góra in conjunction with the Administrative Department of the Provincial Committee of the Polish United Workers’ Party and the 4th Department of the Provincial Citizens Militia Headquarters. Finally, it consulted with the Administrative Department of the Central Committee, as this was the committee that pursued the long-term goals of the denominational policy defined by successive conventions of the Polish United Workers’ Party. Detailed instructions for the Faculty of Zielona Góra also came from the Office for Religious Affairs in Warsaw, which participated in the preparation of individual legal acts concerning the Catholic Church and supervised the religious policy conducted in local departments. All these activities were to serve the planned atheisation of society.plAttribution-ShareAlike 3.0 Polandhttp://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/polityka wyznaniowa PRLWydział do Spraw Wyznań w Zielonej GórzeKościół wobec komunizmureligious policy of the People’s Republic of PolandDepartment of Religious Affairs in Zielona GóraChurch in relation to communismkomunizmPRLKościółhistoriaspołeczeństwosocjologiapolitykapolityka wyznaniowareżimKościół katolickirepresjeadministracjaprawocommunismChurchhistorysocietysociologypoliticsCatholic Churchadministrationlawregimereligious policyArticle