Stolarski, Grzegorz2025-09-162025-09-162016Teologiczne Studia Siedleckie, 2016, R. 13, s. 187-203.1733-7496https://theo-logos.pl/handle/123456789/36027Argument Paleya jest najbardziej znaną odmianą argumentacji za istnie niem Boga z inteligentnego zamysłu i często komentowanym przykładem rozumowania teleologicznego. Odwołując się do analogii subtelnego ze strojenia części zegarka, przedstawia on złożone organy istot żywych jako celowo zaprojektowane i zestrojone. Wskazuje to na istnienie Inteligentne go Projektanta. Argument Paleya był wielokrotnie krytykowany. Wskazywano na nie doskonałość analogii z zegarkiem i sugerowano inne nie teleologiczne wy jaśnienie faktów biologicznych będących jego przesłankami. Podobne zarzuty kierowano wobec innych argumentów teleologicznych, zaliczając do nich także piątą drogę Tomasza z Akwinu. Piąta droga opiera się jednak na innym, arystotelesowskim rozumieniu celowości. Teoria Arystotelesa nie opiera się na celowości rozumianej jako zewnętrzna zasada zestrajająca i porządkująca różne elementy w całość, ale na celowości wewnętrznej, wbudowanej w strukturę każdej rzeczy (naturę), powodującej jej tendencję do działania zasadniczo w ten sam sposób do proporcjonalnego celu-kresu. Tomasz w swej argumentacji nie wychodzi z subtelnego zestrojenia elementów przyrody, ale od naturalnej tendencji do uporządkowanego przez naturę celowego działania. Istnienie tych tendencji prowadzi do uznania istnienia Intelektu Absolutnego, którego działanie nie jest porządkowaniem rzeczywistości, ale jej stwarzaniem w całej jej naturalnej strukturze. Prze bieg argumentacji pozwala Tomaszowi na uniknięcie błędu deizmu i okazjonalizmu w określeniu relacji Boga do świata.Paley’s argument is the most famous version of argumentation for God’s existence from intelligent design and an often commented example of teleological reasoning. Referring to an analogy of the subtle alignment of a watch, it presents complex organs of living beings as deliberately designed and tuned. This proves the existence of an Intelligent Designer. Paley’s argument has been much criticized. The analogy of the watch has been shown as imperfect and suggestions have been put forward for other than teleological explanation of the biological facts on which it is premised. Similar objections were directed against other teleological arguments, also against the fifth way of Thomas Aquinas. The fifth way is based, however, on another – the Aristotelian, under standing of finality. The Aristotle’s theory is not based on finality under stood as an external principle harmonizing and organizing the various components together, but on finality comprised as built into the internal structure of all things (nature), causing its tendency to act in basically the same way to a corresponding goal-end. In his reasoning, Thomas does not start with the subtle alignment of the elements of nature, but from the natural tendency to ordered by nature intentional activity. The existence of these trends leads to the recognition of the existence of the Absolute Intellect, whose operation does not organize reality but it creates reality in its whole natural structure. The course of the arguments allows Thomas to avoid the error of deism and occasionalism in determining the relationship of God to the world.plCC-BY - Uznanie autorstwaTomasz z AkwinuWiliam Paleyzasada celowościteleologiaargument z celowościargument z celowego zamysłuThomas Aquinasprinciple of finalityteleologyargument of finalityargument of inteligent designdowody na istnienie Bogaevidence for the existence of Godfilozofiateologia naturalnaphilosophynatural theologyArticle