Antropologiczne implikacje sztucznej prokreacji

Abstract

Problematykę sztucznej prokreacji można analizować z różnych punktów widzenia. Dominują analizy z punktu widzenia prawnego, społecznego, sytuacji dziecka w związkach jednopłciowych oraz z punktu widzenia konsekwencji zdrowotnych dziecka i matki. Bardzo ważny jest wymiar antropologiczny, gdyż uwzględnia on sztuczną inseminację oraz możliwe w przyszłości sytuacje, gdyby ulepszone techniki umożliwiły odejście od budzących sprzeciw okoliczności i następstw ich stosowania. Wymiar antropologiczny dominuje we wszystkich dokumentach Magisterium Kościoła, w których zostaje omówiona problematyka sztucznej prokreacji. W tym wymiarze dają się wyróżnić dwa aspekty. Pierwszy ocenia ingerencje techniczne w prokreację z perspektywy ludzkiej płciowości współkonstytuującej ludzką osobę oraz płodności jako owocu i znaku małżeńskiej miłości. Akt prokreacji, na miarę godności małżonków i ich dziecka, nie może ograniczać się wyłącznie do jednego wymiaru: czy to wyłącznie duchowego, czy też wyłącznie cielesnego, a tym samym nie może być odłączony od osobowego, duchowo-cielesnego zjednoczenia między rodzicami. Tymczasem w sztucznej prokreacji dochodzi do rozerwania tego „oznaczenia jedności i oznaczenia rodzicielstwa”. Drugi aspekt ma na uwadze zasadę personalistyczną, która zabrania traktować osobę jako przedmiot lub jako środek do celu; nakazuje natomiast traktować ją jako wartość samą w sobie i cel sam w sobie. Zasada ta orientuje również ludzką prokreację. W żadnym momencie zaistnienia dziecka rodzice nie mają prawa do traktowania go jako „przedmiotu”−„środka” zaspokajającego ich pragnienie lub też pozwalającego im zrealizować ich cele. Analogicznie specjaliści, stosujący procedurę sztucznego zapłodnienia, nie mają prawa decydować o życiu dziecka, gdyż w ten sposób czynią siebie jego „panami”, uzurpują sobie prawo do decydowania o nim, o jego narodzeniu, o jego życiu lub o jego śmierci. Staje się to w szczególny sposób widoczne w przypadku kriokonserwacji ludzkich embrionów. Takiej relacji nie dopuszcza osobowa godność dziecka.The issue of artificial procreation may be analyzed from a variety of points of view. Analyses made from the legal and social points of view, from the point of view of the situation of the child in same-sex relations and from the point of view of the consequences for the health of the child and the mother are the dominant ones. The anthropological dimension is very important, since it takes into consideration artificial insemination and situations that are possible in the future if improved techniques make it possible to depart from the circumstances that may be objectable and from the consequences of their use. The anthropological dimension dominates in all the documents issued by the Magisterium in which the issue of artificial procreation is discussed. In this dimension two aspects may be distinguished. The first one assesses the technical interferences with procreation from the perspectives of human sexuality co-constituting the human person and of fertility as the fruit and the sign of marital love. The act of procreation that is adequate to the spouses' dignity may not be limited to one dimension only: either exclusively the spiritual, or exclusively the carnal one; and hence it may not be separated from the personal, spiritual-carnal unification of the parents. However, in artificial procreation this „determination of unity and determination of parenthood” is broken off. The other aspect is concerned with the personalistic principle that forbids treating a person as an object or as a means to reach an aim; it orders treating it as a value in itself and an aim in itself. This principle also directs human procreation. At no moment of the existence of the child may the parents treat it as an „object”−„means” satisfying their desire or allowing them to achieve their aims. In the same way the specialists following the procedure of artificial insemination do not have the right to make decisions about the child's life, for in this way they make themselves „lords” of the child; they usurp the right to make the decisions about the child, its birth, its life or death. This is especially well seen in the case of cryoconservation of human embryos. Such a relation is not permitted by the child’s personal dignity.