L’errore di diritto nel consenso matrimoniale e la sua autonomia giuridica

Abstract

Pierwsza część rozważań dotyczy autonomii kwalifikacyjnej legalnej i nieskuteczności prawnej błędu w prawie w kodeksie Piusa i Benedykta. Według teorii ludzkiego poznania możliwość błędu jest składową ludzkich uwarunkowań. Istnieje więc konieczność ochrony zarówno samego błądzącego, jak i innych podmiotów przed skutkami prawnymi aktów dokonanych w błędzie. Ogólny podział błędu jest następujący: błąd przeszkody (l’erro re ostativo), powodujący nieważność aktu woli i błąd motywu (l’erro re vizio) dający możliwość unieważnienia aktu woli. Na temat błędu w akcie zawarcia małżeństwa wypowiadały się kanony 1082 i 1084 kodeksu z 1917 roku, nie uwzględniając wyraźnie przytoczonego rozróżnienia. Dyskusje prawników w okresie obowiązywalności wspomnianego kodeksu, w których kard. Gasparri odegrał znaczącą rolę, doprowadziły do wypracowania pojęcia błędu w prawie. Jednak skutki prawne nie były przypisywane błędowi, lecz warunkowi przeciwnemu małżeństwu, albo pozytywnemu aktowi woli wykluczającemu jedną z istotnych przymiotów małżeństwa. Druga część artykułu dotyczy autonomii i skutków błędu determinującego wolę według kan. 1099 nowego kodeksu. Jest dyskutowane pytanie, czy wspomniany kanon upoważnia do przyjęcia błędu determinującego wolę jako sytuacji posiadającej własną skuteczność prawną. Opisane w kan. 1101 okoliczności każą jednak podkreślić nieskuteczność prawną właściwą błędowi determinującemu wolę. Należy jednak zauważyć, że błąd determinujący wolę ma swą doniosłość i autonomię. Klauzula „dummodo non determinet voluntatem” z kan. 1099 może więc być interpretowana jako potwierdzenie autonomii prawnej omawianego błędu. Wreszcie trzeba stwierdzić, że czynnik wolitywny odgrywa znaczącą rolę w błędzie determinującym wolę.