ПPOБЛEMA ФOPMУBAHHЯ CИCTEMИ ДИCПOЗИЦIЙ У ДITEЙ B MOЛOДШOMУ ШKIЛЬHOMУ BIЦI B KOHTEKCTI ФУHKЦIOHAЛЬHO HECПPOMOЖHOЇ CIM’Ї

Abstract

W niniejszym artykule autorka prezentuje psychologiczne badania odnośnie do jakości społecznego funkcjonowania oraz preferencji w zakresie własnych dążeń, zainteresowań, systemu wartości dziecka wychowującego się w rodzinie dysfunkcjonalnej. Badania empiryczne zostały przeprowadzone na grupie 120 dzieci w wieku szkolnym (grupę eksperymentalną stanowiło 60 dzieci z rodzin zdiagnozowanych jako dysfunkcjonalne, regularnie otrzymujących pomoc społeczną, grupa kontrolna zaś składała się z dzieci pochodzących z rodzin prawidłowo funkcjonujących). Analizowany w pracy materiał ilościowy i jakościowy został zgromadzony za pomocą testów projekcyjnych oraz pisemnych kwestionariuszy. Dane ilościowe dotyczące ogólnych kierunków społecznych dążeń zostały zebrane na podstawie Testu Zdań Niedokończonych (R. Żyła); ocena przez dzieci specyfiki swojej sytuacji w rodzinie i istniejących w niej wewnętrznych relacji została przeprowadzona na podstawie danych jakościowych pochodzących z Testu Rysunku Kinetycznego „Moja rodzina” (w opracowaniu R. Burnsa i S. Kaufmana). Interpretacja otrzymanych danych obejmowała analizę systemu wartości dzieci oraz analizę sfery relacji międzyosobowych w rodzinie i specyfiki odbioru swojej sytuacji w rodzinie przez dzieci. Badania wskazują, iż niezależnie od negatywnych nastawień badanych dzieci jako najważniejsze okazały się rozpatrywane w kontekście egzystencjalnym takie kategorie, jak nauka, szkoła, ja oraz przyszłość. Specyficzne dla badanej grupy eksperymentalnej, którą stanowiły dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych, było to, iż te kategorie bardziej wiązały się z pozytywnym lub negatywnym nastawieniem dziecka wobec własnej przyszłości, podczas gdy dzieci pochodzące z rodzin funkcjonalnych swoje niepokoje w tych sferach łączyły bezpośrednio z rozwojem własnej rodziny lub bezpośrednio z rodzicami. Przeprowadzone badania umożliwiły szczegółową analizę danych psychologicznych dotyczących rozumienia przez dziecko własnej sytuacji w rodzinie dysfunkcyjnej. Wnioski z badań pozwalają na zrozumienie dysharmonijnego kształtowania się predyspozycji systemu wartości dzieci doświadczających niewydolność rodziny własnej.