Przeglądaj wg Autor "Marcinkowski, Roman"

Teraz wyświetlane 1 - 12 z 12

Dusza a wiara w życie po śmierci w judaizmie rabinicznym ze szczególnym uwzględnieniem Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2021)
Na określenie duszy stosuje się w judaizmie różne terminy występujące już w Biblii hebrajskiej: neszama, ruach, nefesz, jechida, chajja. Przejął je judaizm rabiniczny wyrosły na pniu judaizmu biblijnego, zasadniczo jednak różniący się w kwestii duszy, jej nieśmiertelności, zmartwychwstania i życia po śmierci. Dopiero w czasach pobiblijnych nieśmiertelność duszy stała się jednym z głównych filarów wiary dla wyznawców judaizmu. Talmud wskazuje zmartwychwstanie jako dogmat wiary (Sanh 10,1; 90b-91a). Zgodnie z Miszną, a następnie Gemarą ‘Cały Izrael ma udział w przyszłym świecie’ (tamże). Czy to jednak nie kłóci się z podstawowym przesłaniem rabinicznym mówiącym o nagrodzie za dobre i karze za złe czyny, opartym na biblijnych podstawach wskazujących drogę do zbawienia przez wypełnianie przykazań? Judaizm ortodoksyjny utrzymuje zarówno wiarę w zmartwychwstanie ciał jako część mesjańskiego odkupienia, jak też wiarę w nieśmiertelność duszy po śmierci. Judaizm reformowany zarzuca jednak dosłowne rozumienie zmartwychwstania ciał i ogranicza się do wiary w duchowe życie po śmierci.
Funkcja szabat goj w wybranej literaturze rabinicznej
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2018)
Mędrcy talmudyczni określili zasady zwracania się do obcego, w szczególności w przypadku nastania szabatu, podczas którego Miszna (Szab 7,2) zabrania wykonania trzydziestu dziewięciu rodzajów prac. Powstało pytanie: Czy obcy może w szabat wykonać dla Żyda zabronioną pracę? Biblia hebrajska wyraźnie tego zabrania: „Pamiętaj o dniu szabatu, żeby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracował i wykonywał swoje zajęcia. Siódmy dzień jednak jest szabatem dla Pana Boga twego, nie wykonasz żadnej pracy ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani twoje bydło, ani obcy, który jest w twych bramach” (Wj 20,9-10). Główna zasada talmudyczna głosi: „Żadnej pracy, której żydowi nie wolno wykonać w szabat, nie wolno mu zlecić jej wykonania obcemu”. Tora spisana stanowi zamknięty zbiór, do którego nie wolno nic dodać ani nic z niego ująć. Celem Tory ustnej jest wyjaśnienie Prawa spisanego i jego aktualizacja. Czy życie nie niesie sytuacji wyjątkowych i czy w takich przypadkach można zwrócić się do obcego o wykonanie zabronionej pracy, a jeśli tak, to jak to zrobić? Autor przedstawia talmudyczne opinie na ten temat oraz współczesne próby rozwiązania tego problemu.
Hebrew as a Subject of Research and Teaching in Poland from the Early 16th Century to the 20th Century. A Contribution to Further Reflections
Marcinkowski, Roman (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2023)
The paper explores the history of Hebrew studies in Poland from the early 16th century to the 20th century. The beginnings of academic studies and thorough research into biblical Hebrew can be traced back to the 16th century as the first lecturers of classical languages appeared at the Kraków University. They were also the first to write textbooks for learning this language, and some of them translated biblical books from their original languages. Jewish printing houses had a significant impact on the growing interest in Hebrew studies, both in the Jewish and Christian communities. Passion for Hebrew was still observed in Poland in the 17th and 18th centuries. In turn, the late 18th century and the 19th century were the times of the Jewish Enlightenment (Haskalah) and disputes about the shape of Hebrew. At universities theological studies included biblical Hebrew courses. The 20th century saw the emergence of numerous centres for Hebrew studies at leading Polish universities, offering full-time Bachelor and Master’s programmes, conducting interdisciplinary research, developing scholarly publications in the field and establishing organizations aiming to promote research on Jewish history, culture and language.
Kary śmierci według Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2021)
Miszna wymienia cztery kary śmierci: ukamienowanie, uduszenie, spalenie i ścięcie, ale tej ostatniej kary zaniechano, uznając ją za barbarzyńską. Zgodnie z tradycją karę śmierci zatwierdzał sąd składający się z dwudziestu trzech sędziów. Artykuł, opierający się na oryginalnym tekście Miszny, przedstawia w wielkim skrócie instytucje sądowe różnych typów, omawia zakres władzy sędziów, prawo procesowe, a szczególnie procedurę sądową w sprawach karnych (przesłuchanie świadków, osądzanie, wydawanie wyroków). Precyzuje, za jakie winy wymierza się określoną karę śmierci oraz podaje sposoby jej wykonania.
Leczenie w szabat w świetle wybranych tekstów judaizmu rabinicznego
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2019)
Artykuł ujmuje temat leczenia w szabat od strony formalnej judaizmu rabinicznego sięgając niejednokrotnie do początków halachy. O uświęceniu szabatu i zakazie pracy w ten szczególny dla wyznawców judaizmu dzień poucza Tora w Księdze Wyjścia 20,9-11, a Miszna w traktacie Szabat 7,2 precyzuje ten zakaz wymieniając trzydzieści dziewięć rodzajów zakazanych prac, które z dzisiejszej perspektywy stanowią podstawę do dalszych zakazów. Czy wolno zatem leczyć w szabat? Żeby nie przekroczyć prawa szabatowego Miszna zabrania nastawiania złamania, konkludując „a jeśli się wyleczy, to się wyleczy” (Szabat 22,6). W innym miejscu ze względu na poród, pożar, obce wojska, tonącego w rzece czy przywalonego gruzem, w celu ratowania życia w szabat Miszna zezwala na przekroczenie granicy szabatu o dwa tysiące łokci w każdym kierunku (Rosz Haszana 2:5; Eruwin 4:3). Dopiero Gemara wypowiada się bardziej stanowczo na ten temat, a talmudyczna zasada pikuach nefesz ( (פיקוח נפש – ratowanie ludzkiego życia stanowi w judaizmie nadrzędną zasadę znoszącą wszelkie przykazania religijne. Znana jest inna talmudyczna maksyma: „Kto ratuje jedno życie, jakby cały świat ratował” (Sanhedryn 37a). Artykuł przedstawia temat leczenia w szabat w świetle wybranych tekstów judaizmu rabinicznego ze szczególnym uwzględnieniem Miszny i Gemary oraz zbioru Szeelot Utszuwot.
Miszna o konsekwencjach pomyłek Sanhedrynu, arcykapłana lub rządzących
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2020)
Pomyłki Sanhedrynu, arcykapłana lub króla stały się przedmiotem rozważań twórców Miszny, a ich opinie na ten temat zebrano w traktacie Horajot (Pouczenia), który omawia szczegółowo to zagadnienie wskazując odpowiedzialność zbiorową lub indywidualną w konkretnych sytuacjach, kiedy to nie sąd, a indywidualni ustawodawcy prawa są zobowiązani do złożenia ofiar przebłagalnych za grzech. Wyjaśnia się tu także sprawy dotyczące arcykapłana i króla, którzy z różnych powodów złamali prawo, podaje podstawy prawne postępowania w przypadku stwierdzenia pomyłki Sanhedrynu lub arcykapłana oraz wskazuje ofiary, jakie należy wtedy złożyć. Artykuł opiera się na treści traktatu Miszny Horajot, który w pierwszym rozdziale wyjaśnia zagadnienia prawne związane z przypadkami, gdy sąd wydał decyzję przeciwną jednemu z przykazań Tory. Rozdział drugi podaje pouczenia w przypadku namaszczonego kapłana, który podjął decyzję nieświadomie. Rozdział trzeci rozważa sankcje prawne w przypadku namaszczonego arcykapłana, który zgrzeszył. Traktat Horajot zamyka czwarty dział Miszny Nezikin (Szkody), co według Majmonidesa ma swoje uzasadnienie: po przedstawieniu bardzo etycznych zachowań w przedostatnim w tym porządku traktacie Pirke Awot (Sentencje Ojców) przyszedł czas na wskazanie ludzkich błędów i ułomności.
Ofiary krwawe w świetle wybranych fragmentów Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2023)
Miszna stanowiąca istotę judaizmu rabinicznego, w przekazach ustnych od III w. p.n.e., a spisana pod koniec II w. n.e., opisuje kult ofiarny w Świątyni Jerozolimskiej przed jej zburzeniem przez Rzymian w 70 roku n.e. Przekaz Miszny precyzuje i wyjaśnia biblijne rytuały związane ze składaniem ofiar, wśród których poczesne miejsce zajmują ofiary krwawe (zewachim). Miszna poświęca temu zagadnieniu osobny traktat zatytułowany właśnie Zewachim (Ofiary krwawe). Celem artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi problematyki kultu ofiarnego sprawowanego w Świątyni Jerozolimskiej dotyczącego ofiarowania zwierząt jej poświęconych. Artykuł wskazuje główne aspekty sprawowanego kultu, obowiązujące rytuały i reguły nimi rządzące oraz związane z tym zagadnienia, z jakimi przyszło się zmierzyć w starożytności tannaitom, twórcom Miszny.
Ofiary pokarmowe w świetle wybranych fragmentów Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2024)
Miszna stanowiąca istotę judaizmu rabinicznego, w przekazach ustnych od III w. p.n.e., a spisana pod koniec II w. n.e., opisuje kult ofiarny w Świątyni Jerozolimskiej przed jej zburzeniem przez Rzymian w 70 roku n.e. Przekaz Miszny precyzuje i wyjaśnia biblijne rytuały związane ze składaniem ofiar, wśród których poczesne miejsce zajmują ofiary krwawe (zewachim) oraz bezkrwawe, czyli ofiary pokarmowe (menachot). Miszna poświęca temu zagadnieniu dwa osobne traktaty: Zewachim (Ofiary krwawe) i Menachot (Ofiary pokarmowe). Pierwsze z nich zostały omówione w artykule tego samego autora zatytułowanym Ofiary krwawe w świetle wybranych fragmentów Miszny (StGd 53, 2023, 75-96). Celem tego artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi problematyki związanej z ofiarami bezkrwawymi, które charakteryzowały się składaniem w Świątyni Jerozolimskiej produktów rolnych, takich jak zboże, mąka, oliwa, kadzidło, wino, a także plony pierwocin. Artykuł wskazuje główne aspekty sprawowanego kultu, obowiązujące rytuały i reguły nimi rządzące oraz związane z tym zagadnienia, z jakimi przyszło się zmierzyć w starożytności tannaitom, twórcom Miszny.
Religijne oszacowanie człowieka w judaizmie
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2024)
Zagadnienie religijnego oszacowania wartości człowieka pojawia się w judaizmie szczególnie w kontekście wykupienia ze ślubowania i opiera się na prawie biblijnym, zawartym w dwudziestym siódmym rozdziale Księgi Kapłańskiej. W tym kontekście Tora ustala wartość człowieka od niemowlęcia do sędziwego wieku. Przedstawia się to następująco: mężczyznę w wieku od dwudziestu do sześćdziesięciu lat szacuje się na 50 srebrnych szekli, a kobietę w tym wieku na 30 srebrnych szekli; w wieku od pięciu do dwudziestu lat – młodzieniec 20 srebrnych szekli, a dziewczyna 10; dzieci w wieku od miesiąca do pięciu lat – chłopiec 5 srebrnych szekli, a dziewczynka 3, ludzie starsi od sześćdziesięciu lat wzwyż – starzec 15 srebrnych szekli, a staruszka 10 srebrnych szekli (Kpł 27,3-8). Prawo to obowiązywało w czasach istnienia Świątyni w Jerozolimie i dotyczyło sytuacji, gdy ktoś składał ślubowanie, oddając na rzecz Świątyni „wartość” (hebr. erech) osoby, którą w takich przypadkach szacowano nie według jej osobistych cech, ale według ustalonej taryfy zależnej od wieku i płci. Prawem tym zajmują się główne starożytne dzieła literatury rabinicznej (Miszna, Tosefta, Gemara), szczególnie w traktacie Arachin – Wartości (wykupu). Celem artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi zagadnień związanych z wyceną wartości człowieka zawartą w Torze w kontekście ślubowania poświęcenia na rzecz Świątyni swojej lub czyjejś wartości lub wykupienia ze złożonego ślubowania. Z tymi problemami przyszło zmagać się uczonym talmudycznym, a w szczególności twórcom Miszny, która stanowi istotę tradycji ustnej judaizmu. Artykuł sięga w głąb tych zagadnień podpierając się świadectwem Miszny. To oszacowanie nie odzwierciedla rzeczywistej wartości życia ludzkiego, które w judaizmie stanowi najwyższą wartość, ani jego godności, która w judaizmie jest absolutna i niezależna od płci czy wieku. Jest to raczej system symboliczny i funkcjonalny, który miał na celu ułatwienie praktycznego spełnienia zobowiązań wobec Świątyni.
Specyfika języka religijnego Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2019)
Miszna stanowiąca sedno judaizmu rabinicznego, istotę tradycji ustnej, zwanej Torą Ustną, została spisana pod koniec II wieku n.e. w języku hebrajskim. Zanim jednak ją spisano, istniała od wieków w przekazach ustnych, co pozwalało na lepsze zrozumienie, aktualizację praw Tory i dostosowywanie ich do zmieniających się warunków życia, ale też wiązało się ze skrótową formą ustnego przekazu, posługującą się określonymi szablonami, gdzie istotne treści religijne zostały wtłoczone w utarte formuły i schematy, które stały się cechą charakterystyczną tego języka, z czasem im dalej od spisania, tym trudniejszego do odbioru ze względu na nienaruszalne struktury językowe, co ze współczesnej perspektywy może sprawiać wrażenie, szczególnie dla początkujących w tej dziedzinie, odwrotnego efektu od zamierzonego, tzn. że zamiast ułatwić zrozumienie Tory, forma przekazu treści zdecydowanie je utrudnia. Język Miszny nie jest zwykłym językiem, jak mogłoby się na pozór wydawać, zawierającym proste sformułowania przedstawiające zwyczajne rzeczy. Należałoby postrzegać go jako specyficzną odmianę naturalnej w owych czasach hebrajszczyzny, służącą wyłącznie do przekazu najistotniejszych treści religijnych. Jakim językiem zatem spisano Misznę? Jaka jest specyfika języka religijnego Miszny? Autor wystąpienia jest głównym redaktorem pierwszego polskiego opracowania naukowego Miszny zawierającego zarazem pierwszy polski przekład tego wielkiego dzieła judaizmu talmudycznego.
Tannaickie rozważania wokół tematu biczowania i fałszywych świadków
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2020)
Celem tego opracowania jest przede wszystkim przedstawienie rozważań twórców Miszny dotyczących biczowania. Wiele materiału na ten temat dostarcza traktat Miszny Makot (‘Uderzenia’, ‘Razy’), który omawia przepisy prawne, wskazuje rodzaje przewinień zagrożonych tą karą oraz podaje sposoby jej wykonania. Traktat Makot łączy to z krzywoprzysięzcami, wobec których w określonych przypadkach stosowano tę karę. Dlatego artykuł obejmuje także to zagadnienie. Treść traktatu Makot stanowi podstawę tego opracowania, w którym celowo wybrano te fragmenty, które wiążą się bezpośrednio lub pośrednio z podjętym tematem. Dlatego odwrócono kolejność, żeby od razu skupić się na omówieniu kary chłosty, co zostało wyjaśnione w trzecim rozdziale traktatu i w pierwszych trzech lekcjach pierwszego rozdziału, który także zajmuje się krzywoprzysięzcami.
Zarzynanie zwierząt na użytek własny w świetle wybranych fragmentów Miszny
Marcinkowski, Roman (Gdańskie Seminarium Duchowne, 2024)
Zarzynanie zwierząt w judaizmie w czasach starożytnych kojarzy się zwykle z ofiarowaniem ich w Świątyni Jerozolimskiej. Wynika to zapewne z faktu, że Tora wiele miejsca poświęca ofiarowaniu zwierząt w Świątyni, jednak na temat zarzynania ich na własny, świecki użytek wypowiada się dość oszczędnie. Przykazanie Tory: „[Wolno] ci zarzynać z dużego i małego bydła, które dał ci Pan Bóg twój, jak ci nakazałem…” (Pwt 12,21), wskazujące właściwy sposób zarzynania zwierząt, przyjęto także jako zezwolenie na zarzynanie zwierząt w celach świeckich, na użytek własny. Główne postanowienia Tory dały podwaliny do rozwinięcia tej tematyki w literaturze rabinicznej, której istotę stanowi Miszna. Celem tego artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi problematyki związanej z zarzynaniem zwierząt na użytek własny. Zagadnienia, których źródło stanowi Biblia, znalazły swoje rozwinięcie w traktacie Chulin (Rzeczy świeckie). Artykuł skupia się na tematyce zarzynania i obejmuje zagadnienia z tym związane dotyczące ważności zarżnięcia, zdatności osób i narzędzi; różnych aspektów rytuału; odmiennych zasad w zależności od zmieniających się okoliczności; sposobu zarzynania; okaleczenia powodującego trefność zwierzęcia; zarzynania ciężarnej samicy i prawa do płodu znalezionego w jej łonie po jej zarżnięciu; a także zakazu zarzynania tego samego dnia udomowionych zwierząt i ich potomstwa. Z racji rozległości tematu pominięto inne zagadnienia, którymi zajmuje się traktat Chulin, takie jak: przykrywanie krwi; zakaz spożywania nerwu kulszowego; zakaz mieszania mleka i mięsa; zakaz spożywania krwi i tłuszczu; nieczystość pożywienia i nieczystość padliny; należności kapłańskie; czy nakaz odpędzenia samicy z gniazda przed zabraniem jej jaj lub piskląt.