Teatr ludzkich działań: „Hamlet” w zwierciadle i jako zwierciadło dwóch antropologii

Abstract

Artykuł poświęcony jest omówieniu i analizie porównawczej dwóch ujęć interpretacyjnych Hamleta Williama Szekspira, mianowicie – propozycji Phyllis Gorfain, sformułowanej na gruncie antropologii interpretacyjnej (inspirowanej w znacznej mierze antropologią doświadczenia Victora Turnera) oraz propozycji René Girarda, sformułowanej w perspektywie jego koncepcji antropologii mimetycznej. Te dwa różne odczytania Szekspirowskiej tragedii przynoszą jednocześnie pytanie, w jaki sposób Hamlet prowokować może autorefleksję antropologii, dotyczącą jej teorii i praktyki. Ramę problemową artykułu wyznacza Szekspirowska aktualizacja toposu theatrum mundi oraz sfunkcjonalizowanie tego toposu w antropologicznym opisie kultury.

The article offers a discussion and comparative analysis of two interpretive approaches to Shakespeare’s “Hamlet”. Namely, Phyllis Gorfain’s approach, formulated with reference to interpretive anthropology (to a large degree inspired by Victor Turner’s anthropology of experience), and René Girard’s approach, formulated with reference to his concept of mimetic anthropology. Those two different readings of Shakespeare’s play as an expressive text (that is expressing the problems of our culture), bring also the question of how “Hamlet” as a reflexive text can provoke anthropological self-consciousness, both in theory and practice. According to Gorfain, the main character’s cognitive situation proves paradigmatic above all to anthropologists’ self-knowledge concerning maintaining the balance between experiencing and interpreting another culture, between reaching for truth about a given culture and falling into interpretive illusions. For Girard, the main character’s cognitive situation becomes first and foremost the mirror of contemporary culture, particularly with regard to the unresolved problem of violence and acting in revenge, or refraining from both. The thematic frame of the article is defined by the Shakespeare’s evocation of the theatrum mundi topos and a reflection on the functionalization of the topos in the description of culture through the prism of two anthropologies: interpretive and mimetic.