Pojęcie niewiedzy w Tipiṭaka i Nowym Testamencie – studium porównawcze buddyzmu i chrześcijaństwa

Abstract

Celem niniejszego a rtykułu jest próba „teologicznej i duchowej lektury” świętych tekstów dwóch wielkich światowych religii, czyli chrześcijaństwa i buddyzmu. W przypadku buddyzmu nasze a nalizy skupią się na wybranych fragmentach kanonicznego zbioru tekstów buddyzm u theravāda, czyli Tipiṭaka. Będą to: Lokāyatika Sutta (SN 12.48), Dutiyaavijjāpahāna s utta Sutta (SN 35,80) oraz Avijjā Sutta (SN 45.1). Jeżeli chodzi o chrześcijaństwo, to skoncentrujemy się na sześciu nowotestamentalnych perykopach, w których pojawia się rzeczownik ἂγνοια (Dz 3,17; 17,30; Ef 4,18; 1 P 1,14) lub ἀγνωσία (1 Kor 15,34; 1 P 2,15). Po przeprowadzeniu badań o charakterze egzegetycznym przejdziemy do analizy teologiczno-komparatywnej. Innymi słowy, staramy się spojrzeć na buddyjską ideę niewiedzy (avijjā) z perspektywy teologii chrześcijańskiej. Stawiamy tezę, że pomiędzy pojęciem niewiedzy w buddyzmie theravāda a literaturze nowotestamentalnej nie ma pełnej symetrii co do ich miejsca w ramach całego systemu filozoficzno-teologicznego danej religii. W buddyzmie niewiedza (avijjā) jest elementem fundamentalnym dla charakterystyki kondycji człowieka. Z kolei w Nowym Testamencie ten sposób opisywania nieznajomości jedynego Boga i Chrystusa nie pełni centralnej funkcji, ale ma jedynie charakter drugorzędny i uzupełniający. Gdybyśmy chcieli w chrześcijaństwie znaleźć bardziej adekwatną analogię z ideą niewiedzy w buddyzmie theravāda, będzie to doktryna o grzechu pierworodnym.

The purpose of this article is “theological and spiritual reading” of the sacred texts of two great world religions, namely Christianity and Buddhism. In the case of Buddhism, our analysis will focus on selected fragments of theravāda canonical collection of Buddhist texts, i.e. Tipiṭaka: Lokāyatika Sutta (SN 12.48), Dutiyaavijjāpahānasutta Sutta (SN 35.80) and Avijjā Sutta (SN 45.1). In the case of Christianity, we will focus on six New Testament pericopes, in which the Greek noun ignorance appears: ἂγνοια (Acts 3:17; 17.30; Eph. 4.18; 1 Peter 1:14), ἀγνωσία (1 Corinthians 15:34; 1 Peter 2:15). After exegetical research, we will proceed to theological and comparative analysis. In other words, we try to look at the Buddhist idea of ignorance (avijjā) from the perspective of Christian theology. We put forward the thesis that between the notion of ignorance in theravāda Buddhism and New Testament literature there is no full symmetry as to their place within the entire philosophical and theological system of a given religion. In Buddhism, ignorance (avijjā) is a fundamental element and characterizes the condition of a person caught up in death and suffering. On the other hand, in the NT, the way of describing the ignorance of the one God and Christ does not have a central function but is only secondary and complementary to the basic soteriological models. If we wanted to find a more adequate analogy in Christianity with the idea of ignorance in theravāda Buddhism, it would be the doctrine of original sin.