„Troppo buon Tedesco” („za bardzo niemiecki”)? Kardynał Adolf Bertram a kwestia reorganizacji Kościoła na Górnym Śląsku (1919–1922)

Abstract

Niniejsze opracowanie przedstawia stanowisko biskupa wrocławskiego kard. Adolfa Bertrama w latach 1919–1922 w kwestii dostosowania granic diecezjalnych do zmian terytorialnych, powstałych po podziale Górnego Śląska. Zostanie zarysowana jednoznaczna postawa ordynariusza wobec żądań polskich w sprawie odłączenia od diecezji wrocławskiej wschodniej części Górnego Śląska. W centrum uwagi jest korespondencja dyplomatyczna wymieniana pomiędzy biskupem wrocławskim a Stolicą Apostolską oraz między nuncjuszami apostolskimi: Achille Rattim i Eugenio Pacellim a watykańskim Sekretariatem Stanu. Artykuł zwraca uwagę na rolę kluczowych postaci dyplomatycznych działających w ambasadzie Rzeszy Niemieckiej przy Stolicy Apostolskiej w kwestii przeforsowania interesów niemieckich. Szczególnie ważną osobą jest ks. prałat Johannes Steinmann, pełniący funkcję konsultora duchownego przy ambasadzie niemieckiej. Jako orędownik Bertrama i rządu niemieckiego wywierał wpływ na postawę kurii rzymskiej. Działania kard. Bertrama zostaną przeanalizowane w kontekście reorganizacji stosunków pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeszą Niemiecką (oraz Prusami) w kwestii polityki konkordatowej. Artykuł stanowi syntezę dotychczasowego stanu badań przy szczególnym uwzględnieniu literatury niemieckiej, która zostanie przedstawiona w tekście.The study presents the position of Cardinal Adolf Bertram, Bishop of Wrocław, on the future of pastoral ministry in Upper Silesia in the years 1919–1922. His clear stance on Poland’s demands concerning separation of the eastern part of Upper Silesia from the diocese of Wrocław will be presented. The articles focuses on the diplomatic correspondence exchanged between Cardinal Bertram and the Holy See as well as between Apostolic Nuncios Achille Ratti and Eugenio Pacelli and the Vatican Secretariat of State. The role of key diplomatic figures in the German embassy to the Holy See in advancing German interests is also discussed. Steps taken by Cardinal Bertram will be analysed in the context of the reorganisation of relations between the Holy See and the German Reich (and Prussia) with respect to the concordat policy.