„Temporalizacja” Boga. O czym mówią peryfrazy „roku Pańskiego” na stronach tytułowych starych druków

Abstract

W artykule zostały zaprezentowane i zinterpretowane peryfrazy wyrażenia „Anno Domini” umieszczone na stronach tytułowych XVII- i XVIII-wiecznych druków indeksowanych w Bibliografii Staropolskiej Karola Estreichera. Do interpretacji zostały wybrane zarówno peryfrazy odznaczające się walorami literackimi, jak i interesujące z uwagi na konteksty, aluzje, konotacje. Wśród prezentowanych wyrażeń znalazły się także chronogramy. Podjętą w szkicu naukową refleksję na temat tego fenomenu wydawniczego można potraktować jako prolegomena do kolejnych badań, ponieważ temat wydaje się wart zainteresowania. Krytyczne spojrzenie z perspektywy teologicznej, literaturoznawczej, lingwistycznej na nieopracowany dotychczas materiał może przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat kultury religijnej dawnych Polaków.

In this paper examples of periphrasis of the words “Anno Domini” are presented. The phrases were selected from the title pages of old prints that were published in the 16th and 17th centuries and indexed in Bibliografia Staropolska of Karol Estreicher. The expressions analyzed in the article are particularly distinguished by the inventiveness of their authors and considered especially interesting due to their aesthetics and contexts. A part of this article is devoted to an analysis of chronograms. The scientific reflection referenced in this paper can be treated as prolegomena to further researches, since this phenomenon has thus far been the subject of little study and thus needs to be further analyzed from the theological, literary and linguistic perspectives. Philological considerations presented in the article are based on intertextual references and reflect the biblical, patristic and sensu largo cultural contexts.