Post, liturgia, eschatologia – ujęcie prawosławne

Abstract

Jednym z kluczowych elementów praktyk religijnych w Kościele prawosławnym jest post. Posiada on wymiar liturgiczny, ascetyczny, duchowy i eschatologiczny. Na pierwszy plan wysuwa się post eucharystyczny, który nadal ma charakter normatywny w Kościele prawosławnym. Musi być on interpretowany w perspektywie liturgicznej, jako psychosomatyczny sposób wyrażania głodu i pragnienia Boga. Post i święto są ściśle ze sobą powiązane. Post nabiera sensu tylko w perspektywie święta, a święto otrzymuje swe spełnienie liturgiczne i duchowe tylko na końcu drogi ascetycznej. Zagadnienie postu jest jednym z tematów przygotowań do nowego Soboru Ogólnoprawosławnego. Opracowany w 1986 r. w ramach III Konferencji Przedsoborowej tekst pt. Znaczenie postu i jego przestrzeganie dzisiaj został przyjęty jako wersja oficjalna. Post został w nim zdefiniowany jako „wielka duchowa walka i najlepszy wyraz ideału ascetycznego prawosławia”. Stwierdzono w nim, że „Prawdziwy post odnosi się do całego życia wierzących w Chrystusa i znajduje swoje apogeum w uczestnictwie w życiu liturgicznym, a zwłaszcza sakramencie Świętej Eucharystii” Post jest aktem uwielbienia Boga, ale także antidotum na nasz egoizm. W dzisiejszym społeczeństwie – naznaczonym przemysłem spożywczym, który utracił swoje odniesienia etyczne do równowagi stworzenia i marnotrawi wiele dóbr – post nabiera znaczenia akceptowalnej „ekologii ludzkiej” Ta ekologia wyraża zrównoważony sposób życia z naturą. Post nabiera także wymiaru eschatologicznego. Napięcie między postem i świętem, między oczekiwaniem a spełnieniem, jest zasadniczą cechą czasu kościelnego. Kościół pielgrzymuje w czasie, a jego życie w świecie jest „życiem postu”.