Protestancka Szwecja jako kolebka teorii gerotranscendencji Larsa Tornstama. Pochodzenie, ogólny zarys i krytyczna analiza koncepcji

Abstract

Pod względem adaptacji do starości osoby starsze nie stanowią jednorodnej grupy. W literaturze psychologicznej podkreśla się, że optymalnemu przystosowaniu towarzyszy najczęściej utrzymanie lub/i wzrost satysfakcji z życia oraz pozytywne rozwiązanie zadań rozwojowych przypadających na okres późnej dorosłości. Na gruncie nauk społecznych funkcjonuje wiele teorii wyjaśniających proces adaptacji do starości. Jedną z nich – wciąż w małym stopniu poznaną i opracowaną w kręgu psychologów polskich – jest koncepcja gerotranscendencji autorstwa Larsa Tornstama. Koncepcja ta cieszy się dużym zainteresowaniem badaczy z kręgu krajów skandynawskich i stanowi poznawczo wartościową i inspirującą koncepcję pozytywnego starzenia się. Pozwala ona bowiem w nowy sposób ująć proces starzenia się i spojrzeć na człowieka starego. Artykuł prezentuje pochodzenie teorii gerotranscendencji, jej teoretyczne podstawy i główne założenia oraz krytyczną analizę (mocne i słabe strony teorii).

In terms of adaptation to old age, older people are not homogeneous. It is emphasized in psychological literature that optimal adaptation is most often accompanied by the sustenance and/or increase in satisfaction with life as well as the positive realization of late adulthood development tasks. There are many theories explaining the process of adaptation to old age. One of them, still little understood and developed in the circle of Polish psychologists, is the concept of gerotranscendancy coined by Lars Tornstam. This concept has been enjoying great interest among researchers from Scandinavian countries and is a cognitively valuable and inspirational approach to positive aging. It also allows to reconsider the process of aging as well as the seniors themselves. This article presents the origins of the gerotranscendence theory, its theoretical foundations and main assumptions, as well as its critical analysis (the strengths and weaknesses of theory).