Walka z gniewem – ósmy stopień „drabiny rajskiej” św. Jana Klimaka

Abstract

W artykule przedstawiliśmy myśl Jana Klimaka zawartą w jego dziele Drabina raju na temat gniewu: jego fenomenu, przyczyn i skutków, sposobu walki oraz jej monastycznego kontekstu. Gniew i łagodność według Jana Klimaka wiążą się szczególnie z ósmym stopniem drabiny duchowej prowadzącej do szczytu miłości. Drabina stanowi pewien obraz, metaforę, a kolejności opisywanych zjawisk nie należy rozumieć literalnie. Autor przedstawia rozwój namiętności, który można odnieść także do gniewu: grzech – bezczynność – niedbałość – namiętność – upadek. Dokonuje szczegółowej charakterystyki gniewu jako wady oraz niegniewliwości i łagodności jako cnoty. Opisuje skutki duchowe i moralne gniewu: wzburzenie i gorycz ducha, trudności w modlitwie, stan grzechu, ciemność umysłu. Podstawą walki z gniewem jest wola wyrzeczenia się siebie, to jest miłości własnej. Autor ukazuje też skruchę jako pomocny środek: przyjmowanie w pokorze oskarżeń i różnych przykrości, odmawianie Psalmów, rozważanie Męki Pańskiej, pamięć o śmierci. Zjawisko gniewu rozpatruje w kontekście dwóch form życia monastycznego: wspólnotowego i hezychastycznego.

In this paper we present the teachings of St. John Climacus about anger, from his work “Ladder of Divine Ascent”: the phenomenon itself, its causes and effects, the way of fighting against it, and the monastic context of this struggle. According to St. John of the Ladder (as he is sometimes known), anger and gentleness are especially related to the eighth level (of thirty) of the spiritual ladder that leads to the pinnacle of love. The ladder is a picture and a metaphor, thus the sequence of phenomena it describes should not be understood literally. As to the development of passion, Climacus describes a sequence: sin – idleness – carelessness – passion – fall. He characterizes anger as a defect, and dispassion and gentleness as virtues. He describes the spiritual and moral effects of anger: agitation and bitterness of spirit, difficulties in prayer, astate of sin, and darkness of mind. The basis of fighting against anger is the will to relinquish self and to restrict self-love. Climacus also prescribes several practices as helpful in asceticism: repentance, humble acceptance of accusations and other unpleasant things, reciting the Psalms, meditating upon the Passion, and contemplation of one’s own death. Climacus also considers the phenomenon of anger in the context of two forms of monastic life: common and hesychastic.