W poszukiwaniu tożsamości widza… Teoria ugruntowana w badaniach nad odbiorcami przekazów audiowizualnych

Abstract

Celem artykułu jest zaprezentowanie głównych założeń metodologii teorii ugruntowanej i namysł nad możliwościami jej zastosowania w badaniach nad widownią filmową i recepcją tekstów filmowych. Szczególna uwaga poświęcona została perspektywie konstruktywistycznej, w ramach której ludzie postrzegani są jako jednostki aktywne, czynnie biorące udział w życiu społecznym. Podejście to silnie koreluje z wypracowanym na gruncie studiów kulturowych założeniem, że znaczenie przekazów audiowizualnych nie zawiera się wyłącznie w nich samych, ale kształtowane jest w interakcji z ich odbiorcami. Wykorzystanie metod teorii ugruntowanej w badaniach widowni umożliwiłoby, zdaniem autorki, nie tylko wielowymiarową analizę sposobu oglądania i interpretowania filmów oraz wszelkich tekstów audiowizualnych przez widzów, ale też rozwinięcie teoretycznych aspektów takiej analizy, poprzez podniesienie zindywidualizowanych odczytań do poziomu abstrakcyjnych kategorii i teoretycznych interpretacji. Omawiana perspektywa metodologiczna może stanowić ważny krok na drodze do wypracowania spójnego podejścia do widza na gruncie współczesnych badań filmoznawczych. O jej wartości stanowi też akcentowanie aktywnej roli badaczy w procesie rekonstruowania ukrytych znaczeń, co samo w sobie może stanowić zachętę do bardziej świadomego eksplorowania nowych zjawisk w obrębie badań nad filmem i widownią oraz stawiania dobrze ugruntowanych empirycznie hipotez.

The article aims to present the main assumptions and procedures of grounded theory methodology and discuss some of the arguments for its application to audience and reception studies. Special attention was paid to the constructivist perspective, in which people are perceived as active participants in social life. This approach strongly corresponds to an assumption derived from cultural studies work that the actual meaning of the text is not contained solely in it but results from constant negotiations between the text and its reader. Applying grounded theory methods in audience studies will, in the author’s opinion, bring about a multidimensional analysis of how audio-visual texts are read and interpreted by their viewers. Nevertheless, it can also help raise the theoretical aspects of such a study to a formal, more abstract level that cuts across different substantive areas. The proposed methodological perspective may become a significant step in developing a coherent approach to spectatorship in contemporary film studies. Its great value is that it emphasises researchers’ engagement in reconstructing hidden meanings, which may encourage them to a more conscious exploration of new substantive areas within film and audience studies and formulate empirically testable hypotheses.