Gottes- und Trinitätslehre – ein oder zwei Traktate? Zur Deutschsprachigen Katholischen Dogmatik Des 20. Jahrhunderts

Abstract

Artykuł zajmuje się wzajemną relacją między nauką o Bogu de Deo uno a nauką o Trójcy Świętej de Deo trino. Pierwsza zajmuje się istotą Boga i Jego przymiotami, a druga – Trzema Osobami w Bogu. Rodzi się zasadnicze pytanie, jak te dwa traktaty są przedstawiane w teologii niemieckich dogmatyk XX wieku i jak winny być rozumiane: jako jeden czy jako dwa oddzielne? A przy tym, jak rozumieć ich kolejność: czy jako następowanie dwóch traktatów po sobie, czy jako złączenie dwóch w jeden, czy wreszcie oddzielenie ich innym traktatem? K. Rahner zarzucał dogmatykom neoscholastycznym izolowanie traktatu o Trójcy. Uważał, że źródłem tego postępowania jest Suma teologiczna św. Tomasza. Natomiast M. Schmaus wspomniany rozdział traktatów widział po stronie Sentencji Piotra Lombarda. Stąd artykuł zajmuje się treściową analizą poszczególnych dogmatyk w XX wieku, aby wykazać, czy w omawianych traktatach istnieje jedność, czy rozdział.

The relationship between the treatises on God and the Trinity was and still is disputed in dogmatic theology. In the early 1960s, Karl Rahner criticized the separation of these two treatises as well as the inadequate treatement of the Trinity in neo-scholasticism. In Rahner’s opinion, this separation is attributable to the Summa Theologiae of St. Thomas Aquinas, which, by the sixteenth century, had replaced the Sentences of Petrus Lombardus as a standard textbook. Michael Schmaus, on the other hand, sees the foundation for this separation already in the Sentences itself. The question here is whether one should maintain the common neo-classical model, embracing both treatises as does Michael Schmaus in his Katholische Dogmatik (1938-1965), or are there other alternatives? The present study treats this topic using Catholic German-language dogmatic textbooks of the twentieth century, including works on the history of theology. This method enables both an appraisal of Rahner’s thesis, as well as the tracing back of the textbooks considered to their antecedent models, both as regards content and structure. The twentieth century is chosen as the ambit of investigation because of pontifi cal documents like Aeterni Patris (1879), Doctor Angelici (1914), and the 1917 Code of Canon Law, all of which reinforced the existing „Thomistic-Renaissance“ of the previous century. In addition, the twentieth century offers a great variety of different dogmatic textbooks and the lines of thought that carried through the Second Vatican Council. In the dogmatic textbooks studied, the place of the treatises in relation not only to the entire work but in relation also to the internal structure of the work is described. Each follows an extensive analysis of the contents. In the methodology a certain representative analysis is respected, without pretense as to completeness. This procedure permits a demonstration of tendencies and developments, and brings into view the advantages and disadvantages of the individual models.

The present study provides an overview of the relationship of the treatises on God and the Trinity in Catholic German-speaking dogmatic textbooks of the twentieth century, including their sources.