Bóg niezdolny do gniewu. Obrona apathei Boga w teologii aleksandryjskiej: Filon, Klemens i Orygenes

Abstract

Starożytna Aleksandria to miejsce spotkania filozofii greckiej z Biblią. To tam powstało greckie tłumaczenie Biblii hebrajskiej zwane Septuagintą i to tam pojawiły się pierwsze filozoficzne komentarze do greckiego Pięcioksięgu. Wykształceni filozoficznie komentatorzy tekstu natchnionego natrafiali w nim jednak na wiele antropomorficznych przedstawień Boga, których nie mogli zaakceptować – właśnie ze względu na swe wykształcenie i kulturę filozoficzną, którą cenili tak samo jak swoją wiarę. Stwierdzenie, iż Bóg nie może posiadać ciała, gdyż jest transcendentny, oraz że nie może się gniewać, gdyż jest niecierpiętliwy, nie wyjaśnia kwestii, dlaczego w ogóle antropomorfizmy pojawiają się w tekście, który jest natchniony. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie, w jaki sposób aleksandryjscy myśliciele, żydowscy i chrześcijańscy, trzech pierwszych wieków naszej ery wyjaśniali fakt pojawienia się w Biblii antropomorficznych przedstawień Boga oraz jakie funkcje im przypisywali.

Ancient Alexandria was the locus of an encounter between Greek philosophy and the Bible. It is where the Greek translation of the Hebrew Bible, the Septuagint, came into being, and also there that the first philosophical commentaries on the Greek Pentateuch appeared. The trained philosophers who examined this inspired text came across many anthropomorphic representations of God that they could not accept – precisely because of their education and their philosophical culture, which they valued as much as their faith. Yet insisting, for example, that God cannot have a body because He is transcendent, or that God cannot be angry because He is impassible, does nothing to explain why anthropomorphism occurs in the Bible. This article explores how the Alexandrian thinkers of the first three centuries CE, whether Jewish or Christian, explained the appearance of anthropomorphic representations of God in the sacred text, and the important functions they attributed to these controversial images.