Die Apostelgeschichte in der Bibel von André Chouraqui

Abstract

W analogii do Biblii Lutra w Niemczech, Biblii Wujka w Polsce, Biblii Chagalla (Biblia niemiecka z jego ilustracjami), autor posługuje się nazwą Biblia Chouraqui’ego. W artykule jest ukazany proces powstawania tej Biblii francuskiej, której twórcą jest Żyd algierski o kulturze francuskiej; z wykształcenia prawnik i rabin żydowski Jest ona fenomenem wśród wydanych Biblii, jako że została przygotowana przez Żyda przy współpracy z egzegetami chrześcijańskimi. Autor artykułu oparł się na jej trzecim wydaniu opublikowanym w Wydawnictwie Desclée de Brouwer (Paryż 1990). Biblię tę przekazał Chouraqui papieżowi Janowi Pawłowi II na audiencji prywatnej w 1985 r. Studium Dziejów Apostolskich, zaprezentowane w artykule, zostało przeprowadzone w aspekcie problematyki na XII Colloquium Biblicum ‒ Wien 2002: Wspólnota w Dz. Kościół a Synagoga. Natân André Chouraqui (ur. 1917) ujawnił optykę żydowską w całej Biblii a tym bardziej w Nowym Testamencie, w tym także do księgi Dziejów Apostolskich, w dokonanym jej tłumaczeniu z języka greckiego, we wstępie do niej oraz w notach wyjaśniających. Jego poglądy na Dz, są porównywalne z tymi, jakie znajdujemy w katolickiej francuskiej Biblii Jerozolimskiej (BJ). Chouraqui preferuje dla drugiego dzieła Łukasza w NT tytuł Gesty czyli czyny posłanych, nad tytuł tradycyjny Dzieje Apostolskie. Grecki termin άποστολος jest przekładem hebrajskiego ךשלחא (szaliach), który określał posłańców (ךלחי ‒ szelihîm), wysyłanych z Jerozolimy do diaspory żydowskiej. Celem napisania tej księgi byłby stosunek wydarzeń z Męki Jezusa, do powstania wspólnoty chrześcijan. Bardziej od historii, daje autor Dz kronikę życia ku zbudowaniu nowej wspólnoty chrześcijańskiej. Chodzi mu przy tym o obronę oraz zilustrowanie wiary w Jezusa, Mesjasza Izraela i Zbawiciela ludzkości. Dz 1,8 wskazują plan. Rozwój chrześcijaństwa dokonuje się szybko ‒ od Jerozolimy po Rzym i dalej (Hiszpania). Posługiwanie się przez Jerozolimę wspomnianymi wysłańcami do diaspory było stałą praktyką w Izraelu w okresie II Świątyni (515 r. przed do 70 r. po Chr.). Byli oni przeważnie emisariuszami faryzeuszów, którzy uważali diasporę za swój obszar. Gesty posłańców (=Dz) dają świadectwo o duchowym dynamizmie i nieporównywalnej gorliwości chrześcijan, czego brakowało żydom w propagowaniu wiary w jedynego Boga. Wówczas łączyło chrześcijan z żydami więcej niż ich dzieliło. Chrześcijanie widzieli w Jezusie Mesjasza, Syna Bożego i Zbawiciela świata. Po wyłączeniu ich za sprawą faryzeuszów z Synagogi (po 70 r.), zwrócili się do świata pogańskiego, uważa Chouraqui. W oczach Rzymu i innych pogan spór żydowsko-chrześcijański był niezrozumiałym mędrkowaniem. Istotne było dla nich jedynie to, że jedni i drudzy odrzucali bogów Rzymu a z nimi i inne bóstwa wszystkich ludów. Tak wpadali w konflikt z prawem rzymskim, stając się winnymi przestępstwa ateizmu. Chouraqui nie bierze tu pod uwagę tego, że posiadali oni status reigionis licitae, przyznany Żydom przez Juliusza Cezara. Klasycznie odróżnia się trzy etapy w rozwoju chrześcijaństwa: I Okres, w którym cały żydowski jeszcze Kościół pierwotny, w swoich korzeniach żył czysto eschatologiczną wiarą w Jezusa, Mesjasza Odkupiciela i Zbawiciela. II Okres, w którym chrześcijaństwo oddala się od faryzejskiego judaizm u a rozwija się pod impulsem Żydów zhellenizowanych i najsławniejszego pośród nich ‒ Pawła z Tarsu. III Okres po zburzeniu Świątyni w Jerozolimie w 70 r. po Chr. i deportacjach Żydów, z założeniem pierwszego powszechnego (katolickiego) Kościoła, apostolskiego w swoim duchu a rzymskiego w swojej orientacji, pod kontrolą pogan nawróconych na chrześcijaństwo. Kończy on się z nawróceniem cesarza Konstatyna i uznaniem chrześcijaństwa za oficjalną religię Imperium Romanum. Wbrew opinii Chouraqui’ego nastąpiło to dopiero w czasach Teodozjusza I Wielkiego. Ewangelie, Dzieje i Listy Apostolskie należą do I a po części do II okresu Kościoła pierwotnego. Interpretowanie tych tekstów w sensie, w jakim były czytane w okresie III, kiedy chrześcijaństwo już zatriumfowało, jest błędem i czy z konfrontacji żydowsko-chrześcijańskiej problem nie do rozwiązania. Ujawniła się ona w odrzuceniu przez Żydów wszystkiego, co by im przypominało religię krzyża, który stał się dla nich udręką. Dla chrześcijan uzewnętrzniała się ona [wspomniana konfrontacja] w oddalaniu się od swoich korzeni żydowskich. W czasie I i II okresu do 70 r., najgłębszy konflikt nie polegał na przeciwstawianiu Synagogi Kościołowi; charakteryzowała go opozycja jednej i drugiej instytucji wobec państwa rzymskiego. Różnica zasadnicza między Kościołem a Synagogą nie należała wówczas do porządku teologicznego, lecz teleologicznego [do celu]. Celem Kościoła było nawrócenie pogan i Królestwo Boże. Synagoga była zmuszona do skoncentrowania na sobie samej, do zrezygnowania z wszelkiego prozelityzmu, żeby zewrzeć szeregi tych, co przeżyli i tak ich zorganizować, żeby z Biblią hebrajską zachować źródła swojej mowy, kultury i religii, w oczekiwaniu na powrót i zmartwychwstanie. Wybór dokonany przez Kościół, oddalał go coraz bardziej o jego żydowskich korzeni i wydawał się zdradą w oczach Synagogi. Opcja Synagogi wydawała się głupotą lub perfidią w oczach chrześcijaństwa. Obie instytucje znalazły się w konfrontacji wobec misji pozornie nie do pogodzenia: Kościół wobec misji nawrócenia całej ludzkości na wiarę w Chrystusa Króla; Synagoga zaś była skazana na zachowanie bez perspektywy: narodu, wiary, kultury, języka zabitych przodków. Chouraqui kończy swoje wywody skargą wobec chrześcijan: Oto dramat, który zaczyna się od ukrzyżowania Jezusa. Dzieje Apostołów i Ich Listy ukazują koleje ich siły wobec cezara i śmierci, którą on szafuje w krajach stawiających opór jego panowaniu. Wyłania się tu dwojaka nadzieja: Kościoła, który oczekuje powrotu Chrystusa-Króla; Synagogi, która od dwóch tysięcy lat powtarza: Do zobaczenia następnego roku w Jeruzalem, na które czekamy. Wnioski z zaprezentowanej tu żydowskiej optyki Dziejów Apostolskich A. Chouraqui'ego należałoby wyciągnąć a ocena krytyczna jego wizji narodzenia pierwotnego Kościoła byłaby konieczna, jednak z braku dostępu do wielotomowego wydania jego Biblii z komentarzami (w wydawnictwach DDB i Brépols) nie byłaby tu możliwa. Z tekstów, które zaproponował G. Vanoni SVD jako przedmiot badań na XII SBV 2002, autor niniejszego artykułu zbadał i przedstawił tylko Dz 2,42.