Śmierć i pogrzeb w chrześcijańskim Egipcie (IV-VIII wiek)

Abstract

Zwyczaje pogrzebowe praktykowane w chrześcijańskim Egipcie (IV-VIII wiek) nie różniły się znacząco od obyczajów podtrzymywanych w innych regionach świata chrześcijańskiego: grób i ciało pochowanej w nim osoby orientowano według osi wschód-zachód, z głową zmarłego po stronie zachodniej; wyposażenie grobowe było nieobecne lub bardzo skromne; wspomnienie modlitewne o zmarłych obchodzono w wyznaczonych terminach. Wpływ lokalnych tradycji starożytnych był jednak w dalszym ciągu silny. Mumifikacji w jej staroegipskiej formie już nie praktykowano, ale w wielu przypadkach na zwłokach odnajdywane są bryłki natronu. Niektóre źródła literackie potwierdzają, że zachowanie ciała zmarłej osoby w stanie integralnym było w dalszym ciągu istotnym zagadnieniem. Crux ansata – jeden z najbardziej popularnych symboli używanych w dekoracji stel nagrobnych – przyjął kształt od egipskiego znaku anch. Opisane w apokryfach wizje zaświatów przypominają staroegipskie obrazy piekła. Niektóre zwyczaje chrześcijańskie, np. rytuał opłakiwania, są podobne do tych znanych w starożytnym Egipcie, powinny być jednak rozpatrywane jako część szerzej pojętej tradycji bliskowschodniej lub śródziemnomorskiej.

The funerary customs in Christian Egypt did not differ much from those practiced in other parts of the Christian world: the grave and the body itself were located on the east-west axis and the head of the dead person was situated on the western side; the burial equipment was absent or scarce; the commemoration of the dead was celebrated on fixed dates. However, the influence of the local ancient tradition was still strong. The ancient Egyptian form of mummification was not practiced anymore, but in many cases pieces of natron were observed on the bodies. Some of the literary sources confirm the fact that preserving the body of the dead person in its integral condition was still an important issue. Crux ansata – one of the most popular symbols used in the decoration of funerary stelae – takes its shape from the ancient Egyptian sign ankh. The visions of the netherworld as described in apocrypha resemble the old Egyptian pictures of hell. Some of the Christian customs – like the ritual lamentation – are similar to those known in ancient Egypt but should be considered more as part of the Middle Eastern or Mediterranean tradition.