Przemoc (nie)chciana przez Boga (Sdz 11,29-40; Rdz 22,1-19)?

Abstract

Przedmiotem analizy jest w tym artykule ślub złożony przez Jeftego i ofiara złożona z jego jedynej córki jako jego skutek. Celem analizy jest odpowiedź na pytanie o stosunek Boga to tego wydarzenia. Sdz 11,29-40 rozpatrywane jest tu zarówno od strony krytycznoliterackiej, jak i z kontekście kanonicznym. Pierwsza perspektywa, w połączeniu z analizą egzegetyczną, pozwala sądzić, że test w swoim pierwotnym kształcie, był dość ambiwalentny w ocenie całego wydarzenia. Jego negatywną ocenę ofiar z dzieci można jedynie wywnioskować z szeroko rozumianego kontekstu deuteronomistycznego, w którym całe wydarzenie nabiera cech ilustracji skutków niejasności przepisów (Pwt 12,31; 18,10) i zbyt literalnego ich wypełniania (Pwt 23,22-24). Jest też zarazem ostrzeżeniem przed próbami manipulowania Bogiem poprzez proponowanie Mu „łapówek” (Pwt 16,19). W szerszym, kanonicznym kontekście (zwłaszcza w relacji do Rdz 22), Sdz 11,29-40 jawi się już jednoznacznie, jako wydarzenie oceniane negatywnie, a sam Jefte – choć szczerze poszukujący Boga, prezentuje się bardziej jako naśladowca Kananejczyków, a nie wyznawca Boga Izraela.

The analysis presented in this paper focuses on Jephthah’s vow and his sacrifice offered to God of his only daughter as its consequence. The purpose of this analysis is to answer the question about God’s attitude to this event. In Judges 11:29-40, this is considered both in terms of literary criticism and in the canonical context. The first perspective, in combination with the exegetical analysis, suggests that this test in its original form was quite ambivalent in the assessment of the entire event. Its negative assessment of child sacrifice can only be inferred from the broadly understood deuteronomistic context in which the entire event takes on the characteristics of illustration of the effects of vague provisions (Deuteronomy 12:31; 18:10) and too literal fulfilment of them (Deuteronomy 23:22-24). At the same time, it is also a warning against attempts to manipulate God by offering “bribes” to Him (Deuteronomy 16:19). In the broader canonical context (especially in relation to Genesis 22), Judges 11:29-40 already appears clearly as a negatively assessed event, while Jephthah – though sincerely seeking God – presents himself more as a follower of the Canaanites and not a follower of the God of Israel.