Philosophy and Theology Combined? The Metaphysical Tradition of Western Scholasticism in the Field of Reflection on God Against the Background of St Thomas Aquinas’ Approach to the Concept of God

Abstract

W niniejszym artykule przedstawiono zagadnienie relacji dwóch pozornie przeciwstawnych refleksji: teologii i filozofii, które z założenia w dwojaki sposób dążą do uchwycenia Boskości z perspektywy ludzkiego doświadczenia. Takie założenie wydaje się jednak pozorne w odniesieniu do myśli scholastycznej, która jest ściśle powiązana z myśleniem religijnym, zarówno teologicznym, jak i filozoficznym, które w scholastyce nie są sobie przeciwstawiane, co zostało wykazane w trzech częściach, w oparciu o literaturę źródłową i uzupełniającą, choć raczej w ujęciu ogólnym i opiniotwórczym niż w formie systematycznej egzegezy mającej na celu uzasadnienie tej spójności. Artykuł zawiera również krótkie wprowadzenie i kilka uwag końcowych. W badaniach przedstawiono oczywiste powiązania między teologią a filozofią, które wskazują na zasadność tej tezy. Sama teza została oparta na historycznych i analitycznych analizach wiodących metafizycznych nurtów średniowiecznej scholastyki zachodniej, koncepcji Ipsum Esse św. Tomasza z Akwinu, a także analogicznych idei w drugiej łacińskiej myśli scholastycznej na przełomie końca XVI i początku XVII w., skądinąd widoczne głównie u jezuity Franciszka Suáreza. Ostatnim zagadnieniem w niniejszym artykule jest Ipsum Esse św. Tomasza z Akwinu, powszechnie wiązane z metafizyką egzystencjalną, rzadziej z teologią. Niemniej jednak można zasadnie wykazać, że Akwinata przypuszczalnie wskazywał na Ipsum Esse jako kategorię metafizyczną, która może przekonująco łączyć teologię z filozofią, rozważając Boga jako najwyższy byt objawiający swoją wewnętrzną naturę w świecie materialnym. Dzięki takiemu podejściu Akwinata wydaje się wypełniać ważną lukę, która zwykle dzieli te dwie dyscypliny. Pomimo pozornych rozbieżności, teologia i filozofia mają ze sobą elementy wspólne. U Akwinaty i scholastyków, którzy w dużej mierze poszli w jego ślady, Bóg okazuje się być primum movens i Ipsum Esse oraz pojęciem leżącym u podstaw zarówno teologii, która działa na pograniczu metafizyki, jak i metafizyki, która działa na pograniczu teologii, gdyż obie te refleksje traktują o Bogu, choć z różnych perspektyw, odnosząc się do tego samego przedmiotu poznania, a mianowicie pojęcia Boga jako metafizycznego fundamentu, naukowej przesłanki dla dalszych dociekań albo punktu kulminacyjnego całego systemu wiedzy.

The paper deals with two seemingly opposing fields pertaining to the relationship between theology and philosophy, in which the pursuit of apprehending Divinity through human experience may have divergent meanings. However, such an assumption only seems apparent in relation to scholastic thought, which turns out to be closely linked to religious thinking, both in the fields of theology and philosophy, which do not diverge from each other in sharp contrast. This is demonstrated in three sections, drawing on the source and supplementary literature, although rather in a general and opinion-forming approach than in the form of a systematic exegesis aimed at justifying this coherence. I also provided a brief introduction and some concluding remarks. In the following research, I examine the obvious links between theology and philosophy that point to the validity of this thesis. I based my thesis on historical and analytical insight into the leading metaphysical trends of medieval Western Scholasticism and Aquinas’ concept of Ipsum Esse, as well as comparable ideas in the second Latin scholastic thought at the turn of the late sixteenth and early seventeenth centuries, otherwise mainly observable in Francisco Suárez of the Jesuit Order. The last issue, I set out more extensively, refers to the Aquinas’ Ipsum Esse, which is a theory commonly tied to existential metaphysics, less frequently so with theology. Nevertheless, it can be reasonably demonstrated that Aquinas presumably pointed to Ipsum Esse as a metaphysical category that may convincingly combine theology with philosophy by thinking of God as a supreme being manifesting Himself in His inner nature within reality. Through this approach, Aquinas seems to fill an important gap that usually divides these two disciplines. Despite their presumed divergences, they undoubtedly have something in common. In Aquinas and scholastics who followed him to a large extent, God turns out to be the primum movens and Ipsum Esse and an underlying concept for both theology, which operates on the borders of metaphysics, and metaphysics, which operates on the boundaries of theology, although they are approaching God from different perspectives in their own respective fields. They seem to somehow refer to the same object of knowledge, namely by referring to the concept of God as either a metaphysical foundation, a doctrinal premise for further inquiries, or the ultimate climax of the entire system of knowledge.