Palimpsest Wojtyły. Jan Paweł II, polski mesjanizm i katolicka nauka społeczna

Abstract

Karol Wojtyła w 1953 roku rozpoczął na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego wykłady z katolickiej nauki społecznej. Jego kurs opierał się zasadniczo na notatkach przygotowanych przez uprzedniego wykładowcę, prof. Jana Piwowarczyka, usuniętego z powodów politycznych. Przez długi czas skrypt Wojtyły nie był dostępny dla badaczy. Komentatorzy snuli różne rozważania na temat jego zawartości. Jedni twierdzili, że Wojtyła był w tym czasie bliski marksizmowi, inni zaś kwestionowali jego autorstwo wykładów. W 2018 roku została w końcu opublikowana po polsku pełna wersja wykładów. Jak się okazuje, Wojtyła z reguły tylko powtarzał lub parafrazował materiał Piwowarczyka, choć w wielu wypadkach dodawał pewne oryginalne treści. W tym artykule analizuję te dodatki, starając się odnaleźć w nich ślady najwcześniejszych poglądów Wojtyły. Argumentuję, że wskazują one wyraźnie na wpływy polskiego romantycznego mesjanizmu. Wojtyła w pewien sposób przekładał swoje wczesne inspiracje na język katolickiej nauki społecznej. Dlatego właśnie pisał o idei królestwa Bożego na ziemi, przyjmował naukę o misjach poszczególnych narodów i bronił religijnego znaczenia cierpienia zbiorowego.

In 1953 Karol Wojtyła started his lectures on Catholic social teaching at the Theological Faculty of the Jagiellonian University. The course was generally based on notes prepared by Professor Jan Piwowarczyk, a former lecturer, removed from teaching for political reasons. For a long time Wojtyła’s own script was not available for researchers. Many commentators speculated about the content of his early lectures; some of them argued that Wojtyła was at that time close to Marxism, whereas others denied that the lectures were actually authored by him. Finally, in 2018, the full version of the lectures was published in Polish. It turns out that Wojtyła usually merely repeated or slightly reformulated Piwowarczyk’s material, though in some cases he added some original content. In this paper I analyse these additions to find some traces of Wojtyła’s earliest views. I argue that they clearly indicate influences of Polish romantic messianism. Wojtyła in a way translated his early inspirations into the language of Catholic social teaching. That is why he wrote about the idea of the Kingdom of God on earth, supported the doctrine of the missions of particular nations and defended the religious meaning of collective suffering.