Musik, Mensch, Religion und Weltbild in der Renaissance

Abstract

Bogaty repertuar i równocześnie wysoki poziom wielogłosowej muzyki wokalnej w okresie renesansu można próbować wyjaśniać m. in . szczególnym znaczeniem jakie miała wówczas kapela. Stanowiła widoczny element prestiżu, symbol odkrytej indywidualności, jednostki posiadającej poczucie własnej godności. W rezultacie każdy kościół, każdy dwór miał ambicję, by posiadać własną kapelę, kompozytora, śpiewaków i instrumentalistów. Z jednej strony kapela uświetniała liturgię, lecz także – biesiady, miała niekiedy znaczenie polityczne, towarzysząc dostojnikom duchownym i świeckim w ich podróżach zagranicznych. Człowiek odkrywając siebie, wyzwolił element osobisty i emocjonalny. Miejsce "matematycznej" interpretacji muzyki zajmuje "emocjonalność". XIV-wieczna wykoncypowana "ars musica" ustępuje muzyce przemawiającej do serca. Znajduje to wyraz również w teorii, o czym świadczą poglądy Tinctorisa ("Liber de arte contrapuncti"), który wrażenie zmysłowe, a nie reguły matematyczne czyni miernikiem wartości kompozycji. Z tego procesu humanizacji muzyki wyrasta dążenie do "naturalności", które objawia się przede wszystkim wzrastającą rolę związku muzyki i słowa, jak również tendencję do oddawania naturalnego rytmu mowy. Najważniejszym gatunkiem muzyki staje się motet wypierając mszę. Znamienny jest dobór tekstów; dominują psalmy, w których człowiek bezpośrednio zwraca się do Boga. Szczytowym osiągnięciem sztuki renesansu jest bez wątpienia Josquinowskie opracowanie tekstu Psalmu 50. "Miserere mei Deus". Kompozycję tę zamówił książę Hercules I d'Este, zwolennik Savonaroli. Uderzające jest strukturalne podobieństwo między kompozycją Josquina, a medytację Savonaroli do Psalmu 50. Luter (gorący wielbiciel Josqulna) i ruch reformacyjny początkowo zachował katolicką muzykę kościelną, potem zaś przyczynił się do powstania wielu nowych kompozycji polifonicznych tworzonych do tekstów w języku narodowym. Obok bardzo prostych pieśni powstawały liczne motety chorałowe (Lechner), kontynuujące tradycję polifoniczną. Dramatyczne możliwości muzyki polifonicznej obrazują najlepiej motety de Werta, stojące już u progu estetyki baroku, gdzie artysta kieruje się wyłącznie afektami zawartymi w tekście, co wiąże się znów ze zmianą obrazu świata. Rosnące obecnie zainteresowanie polifoniczną sztuką renesansu, częściowo wynika z powinowactwa między człowiekiem z roku 1989 poszukującym w stechnicyzowanym świecie głębszych wartości, a człowiekiem renesansu, walczącym o (utraconą) równowagę...