Między karą Bożą a miłosierdziem. O obrazach Boga wobec problemu koronawirusa

Abstract

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytania, jakie poglądy teologiczne wyzwoliła epidemia, gdzie mają one swoje źródła i w jakim kierunku powinny ewoluować. W odpowiedzi ukazuje się spotkanie dwóch obrazów Boga: karzącego i miłosiernego w kontekście wypaczeń w religijnych komentarzach do koronawirusa. Najpierw pytam, skąd bierze się tendencja do traktowania nieszczęść jako kary od Boga. Później proponuję model alternatywny – Boga kierującego się miłością. Uważam go za bardziej wiarygodny w obliczu współczesnego nauczania Kościoła. W trzecim kroku charakteryzuję zręby modelu opartego na autonomii Boga i świata, który – moim zdaniem – może pomóc we właściwym tłumaczeniu problemu zła. Wydaje się, że w obliczu zła bardzo często myśli osób religijnych kierowane są do Boga, a w tle refleksji pojawia się pytanie: Za jakie grzechy? Do ukształtowania takiego myślenia przyczyniła się m.in. ekspansja ekspiacyjnego modelu objawienia. W wielu wypowiedziach teologicznych, a przede wszystkim w nauczaniu papieża Franciszka, pojawia się sugestia, że obraz Boga karzącego nie odpowiada intuicjom płynącym z doświadczeń wiary i innych źródeł teologicznych. Skoro Bóg jest miłością, nie powinien dążyć do zniszczenia stworzenia nawet w obliczu wielkiej jego niewdzięczności. Z tego obrazu kochającego Stwórcy można wyprowadzić jeszcze jeden wniosek. Skoro kieruje się On prawdziwą miłością, powinien traktować świat w duchu poszanowania wolności, bo w przeciwnym razie ta miłość byłaby niedoskonała.

In this article, I pose the question: what theological views did the pandemic trigger, where did they originate, and in what direction should they evolve? In answering this, I highlight the encounter between two images of God – the punishing and the merciful – in the context of distortions in religious commentaries on COVID-19. I first ask: From where does the tendency to treat misfortunes as punishment from God come? Later, I propose an alternative model – God is guided by love. I find it more credible in the face of contemporary Church teaching. In the third step, I characterise the foundations of a model based on God’s autonomy and the world, which – in my opinion – can help provide a correct explanation of the problem of evil. It seems that in the face of evil, the thoughts of religious people are very often directed to God, and in the background of their reflection is the question: For what sins are we suffering this? One of the factors contributing to the shaping of such thinking was the expansion of the expiatory model of Revelation. In many theological statements, and above all in Pope Francis’s teaching, there is a suggestion that the image of divine retribution does not correspond to the intuitions that come from the experiences of faith and other theological sources. Since God is love, he does not strive to destroy creation, even in the face of great ingratitude. One more conclusion can be drawn from this image of a loving Creator. Since he is guided by true love, he should treat the world in a spirit of respect for freedom. Otherwise, this love would be imperfect.