Urbi et orbi Michała Budzyńskiego, czyli opowieść o kuszeniu i nawróceniu emigranta (włóczęga biograficzno-literacka)

Abstract

Artykuł dotyczy zapomnianego pisarza XIX w. Michała Budzyńskiego oraz jego twórczości: powieści „Urbi et orbi” (1859) oraz „Wspomnień z mojego życia” (powst. 1860, wyd. 1880). Autorka skupiła się na związkach fikcji („Urbi et orbi”) z dokumentem („Wspomnienia z mojego życia”) i sposobem, w jaki materia powieści funkcjonuje w pamiętnikach. I zadaje pytania o sens niezamierzonego przez autora zderzania fikcji i dokumentu. W konkluzji zauważa, że Budzyński potraktował „Urbi et orbi” jako swoistą przypowieść o przełomie duchowym i nawróceniu, natomiast pamiętniki są nie tylko zapisem biografii pisarza, lecz także apologią księcia Czartoryskiego.

The article deals with Michał Budzyński’s novel “Urbi et orbi” (1859) and “Memoirs of my life” (1860). Budzyński belongs to the forgotten authors of XIX c. Polish literature. The author presents Budzyński’s biography and what can be called – leitmotiv of life: the attitude to Andrzej Towiański and Adam Mickiewicz. Budzyński presents himself as “child of XVIII’s philosophy” and keeps distance to the Catholic Church and all gnostic tendencies of his time. He leads so called “campaign of distrust” against Andrzej Towiański and Mickiewicz as Towiański’s supporter. Budzyński meets the author of “Konrad Wallenrod” in Rome 1848. A stay in Rome is one of the most important events in his life: once again he confronts Mickiewicz and his ideas, falls in love with a young Polish lady and finally he returns to the Church. All experiences in Rome are described in the novel “Urbi et orbi”. This forgotten novel connects with the matter of “Memoirs”. The main character of fiction can be considered as a porte parole of Michał Budzyński. The fiction describes the turn in Budzyński’s life which leads him to return to country and conversion. This biography can be implicated in the historical context of XIX c., when the matter of national identity becomes primary towards the faith. Budzyński turns this dependence: first spiritual community designates community of nation. Being a patriot means to belong to the community.