Il tarantismo ed il culto di San Paolo nel viaggio etnografico di Ernesto de Martino

Abstract

W czerwcu 1959 r. z okazji święta św. Piotra i Pawła grupa uczonych prowadzona przez antropologa Ernesta De Martino wybrała się do Galatiny na Półwyspie Salentyńskim w Apulii, żeby podjąć badania nad tarantyzmem, zjawiskiem historyczno-religijnym wciąż aktualnym i obecnym, którego źródła sięgają czasów średniowiecza. Oprócz wspomnianego już cenionego historyka religii grupa składała się także z lekarza, psychiatry, psychologa, eksperta w dziedzinie etnomuzykologii i fotografa. Zostali oni powołani do obserwacji tego, co działo się tym małym miasteczku w centralnej Apulii podczas obchodów odbywających się w dniach od 28 do 30 czerwca, kiedy to do kaplicy św. Pawła napływały tłumy „tarantystów” z całego Salento. Powodem ich przyjazdu na ceremonię była chęć złożenia hołdu świętemu w podziękowaniu za otrzymaną łaskę uzdrowienia lub też prośba o pomoc w przezwyciężeniu straszliwej choroby, wywołanej przez ukąszenie pająka. Zobowiązywało to tarantystów do frenetycznego tańca i trwania kilka dni w stanie delirium. Do tej pory z obszernej literatury na temat tarantyzmu wyłaniają się dwa główne nurty tego ciekawego zjawiska, które charakteryzowało wiejski, południowy świat analfabetów i ich skłonność do magicznych wierzeń. Pierwszym z nich jest interpretacja medyczna, która sprowadza tarantyzm do formy „arachnidyzmu”, drugim natomiast psychopatologiczna, przedstawiająca go jako objaw choroby psychicznej. Założeniem badań z 1959 r. było natomiast postawienie hipotezy symboliczno-kulturowej tego zjawiska. Analiza historyczno-religijna zaobserwowanych zdarzeń miała pozwolić Ernestowi De Martino na zdefiniowanie tarantyzmu jako fenomenu kulturowego, zdolnego do symbolicznej autonomii, a nie jako choroby.