„Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego – metody egzegetyczne z parakletyczną tezą

Abstract

August Cieszkowski był w romantyzmie najbardziej znanym w Europie polskim filozofem. W roku 1838 stworzył szkic traktatu Ojcze nasz, nad którego tekstem pracował ponad 50 lat. Obszerne wydanie dzieła nastąpiło w XX wieku, długo po śmierci autora. Traktat jest komentarzem ciągłym do Modlitwy Pańskiej podporządkowanym założeniom historiozofii. Autor w nawiązaniu do ponad tysiąca wersetów biblijnych stara się udowodnić, że w dziejach ludzkości, po epokach Boga Ojca, Syna nastanie trzecia era – Ducha Świętego, Parakleta, czas królestwa Bożego na ziemi. Dopiero w świetle Parakleta nastąpi „objawienie Objawienia”, jak to określa za teozofem Josephem de Maistre’em. W koncepcji Cieszkowskiego widać podobieństwa do poglądów Friedricha Schellinga, ale także do rozumienia filozofii jako zapowiadanego Parakleta. Takie przekonanie głosił Józef Hoene-Wroński. Cieszkowski uważa, że teksty Pisma Świętego rozwijają swoje znaczenia wraz z rozwojem ludzkości. Deklaruje trzymanie się ówczesnego katolickiego sposobu egzegezy związanego z Tradycją. Gdy w jego lekturze sensy dosłowne nie pasują do przypisanych tradycyjnych znaczeń, wybiera dosłowne rozumienie. Posługuje się egzegezą etymologiczną. Obejmuje nią także polskie przekłady, nawet gdy w źródle nie ma etymologicznego powiązania. W artykule ukazano interpretację daną przez Cieszkowskiego na przykładzie takich wyrazów, jak ó άρραβών „zadatek” (2 Kor 1,22), τό μυστήριον „tajemnica” (Mt 13,11) czy ή κοινωνία „społeczność” (2 Kor 13,13). Cieszkowski odczytuje wyrażenie „zadatek Ducha” jako dowód, że ludzkość otrzyma Go w pełni w trzeciej erze. Dotąd nauczanie Kościoła, formy życia chrześcijańskiego i społecznego były tylko „zadatkiem” wobec pełni panowania Boga jako Parakleta w trzeciej erze. Nawet Jezus Chrystus objawiał to Królestwo „przybliżonym sposobem’ jako „tajemnicę”. W trzeciej erze nastanie κοινωνία, „społeczność Ducha Świętego”. Cieszkowski zmieniał XVI-wieczne rozumienie wyrazu „społeczność” z dawnych przekładów. Nadawał mu znaczenie nowożytnego społeczeństwa. Pod wpływem tertulianizmu oryginalnie wnioskował, że zacznie się panowanie Ducha Świętego „Króla Wiekuistego”.

August Cieszkowski was in Romanticism the most well-known Polish philosopher in Europe. In 1838 he created a sketch of the treatise Our Father (Ojcze nasz), over which he worked over fifty years. An extensive edition of the work took place in the twentieth century, long after the author’s death. The treaty is a continuous commentary to the Lord’s Prayer, subject to the assumptions of historiosophy. The author, in reference to more than a thousand biblical verses, tries to prove that in the history of humanity, after the ages of God the Father, The Son, the third age will come – the Holy Spirit, the Paraclete, the time of the Kingdom of God on earth. It is only in the light of the Paraclete that the “revelation of Revelation” will follow, as it is described by the theosophist Joseph de Maistre. In Cieszkowski’s conception, there are similarities to Friedrich Schelling’s views, but also to understanding philosophy as the announced Paraclete. Such belief was preached by Józef Hoene-Wroński. Cieszkowski believes that the texts of the Scriptures develop their meanings along with the development of humanity. He declares adhesion to the then Catholic manner of exegesis connected with Tradition. When in his lecture literal meanings do not match the assigned traditional meanings, he chooses a literal understanding. He uses etymological exegesis. He also includes Polish translations, even when in the source has no etymological connection. The article presents the interpretation given by Cieszkowski on the example of words such as ó άρραβών “deposit” (2 Cor 1,22), τό μυστήριον “mystery” (Mt 13,11) or ή κοινωνία “community” (2 Cor 13,13). Cieszkowski reads the phrase “deposit of the Spirit” as proof that humanity will receive Him fully in the third era. So far, the teaching of the Church, the forms of Christian and social life were only a “pledge” to the full reign of God as a Paraclete in the third era. Even Jesus Christ revealed this Kingdom as an “approximate way” as a “mystery”. In the third era, there will be κοινωνία, “the Holy Spirit community”. Cieszkowski changed the sixteenth century understanding of the word “community” from the old translations. He gave it the importance of modern society. Under the influence of Tertullianism, he originally concluded that the reign of the Holy Spirit “the King of the Eternal” would begin.