Mesalianie – rygorystyczny ruch ascetyczny czy herezja doktrynalna?

Abstract

Messalians were one of the most famous and at the same time mysterious and varied rigorous ascetic movements in the early Church. The author of the article, basing on the early Christian catalogs of heresies, written by Epiphanius of Salamina, Theodoretus of Cyrus, John Damascene and Augustine, and the contemporary literature of the subject, seeks to answer the question whether Messalians should be regarded as a kind of harmless sect or rather as a heresy proclaiming serious doctrinal errors. The conclusion is that the theological argumentation of the practice of continuous prayer in the messalian movement undermined the principal principles of orthodox pneumatology, sacramentology, ecclesiology and soteriology. It is true that in the analyzed descriptions of heresies contained in early Christian sources one must take into account the plentiful use of the invective, which often overwhelms the true image of the described movement, but in the case of the Messalians the repetition of the same allegations orders to see them not only as the ascetic movement but above all as the dangerous doctrinal heresy.Mesalianie byli jednym z najsłynniejszych, a równocześnie tajemniczych i niejednolitych rygorystycznych ruchów ascetycznych w starożytnym Kościele. Autor artykułu na podstawie wczesnochrześcijańskich katalogów herezji Epifaniusza z Salaminy, Teodoreta z Cyru, Jana Damasceńskiego i Augustyna oraz współczesnej literatury przedmiotu stara się odpowiedzieć na pytanie, czy należy traktować mesalian bardziej jako rodzaj niegroźnej sekty czy raczej jako herezję głoszącą poważne błędy doktrynalne. Dochodzi do wniosku, że mesaliańskie uzasadnienie teologiczne praktyki ciągłej modlitwy podważało główne zasady ortodoksyjnej pneumatologii, sakramentologii, eklezjologii i soteriologii. Wprawdzie w analizowanych opisach herezji, pochodzących z wczesnochrześcijańskich źródeł, należy wziąć pod uwagę obfite stosowanie inwektywy, niejednokrotnie zacierającej prawdziwy obraz opisywanego ugrupowania, niemniej jednak w przypadku mesalian powtarzające się te same zarzuty nakazują widzieć w nich nie tylko ruch ascetyczny, ale przede wszystkim niebezpieczną herezję doktrynalną.