Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Social Life

Abstract

The historical legacy and destructive actions of the oppressive totalitarian state of the post-war Polish Peoples’ Republic were associated with severe threats to the Nation’s socio-cultural existence. In this context, the seriousness of the situation was related to both geopolitical conditions and several systemic shortcomings of the communist state, ideologically hostile to Christianity, as well as to native culture. However, dangerous addictions and national moral flaws also played an important role. Therefore, the specificity of the situation demanded an absolute opposition to the above problems on the part of all social structures of the Nation. According to Cardinal Wyszyński, it was not only about overcoming one or another national-moral defect, but a comprehensive moral transformation in the spirit of Christian culture was required, which could become a religious and social program for the moral rebirth of the entire Nation. Thus, moral renewal has become an indispensable condition for positive changes in Poland. It is realized in the community of the Church by proclaiming the Gospel message of redemption accomplished in Jesus Christ and calling for fidelity to the baptismal sacramental grace. At the same time, it displayed the ways and means of renewing all socio-cultural structures in their specific historical reality. Unfortunately, the programmatic process of secularization and atheization carried by employing various means and methods posed a significant threat to Poles’ culture and identity and the Nation’s religious and moral life. Therefore, the foundation for social life’s moral renewal was a rebirth in Christ, realized through metanoia and reconciliation with God in the Church. However, this process requires a radical turn towards God, which results in a change of consciences and a deepening of the human person’s consciousness and moral sensitivity, family, and, consequently, the nation. Nevertheless, a change in thinking and evaluating of conscience entails a shift in attitudes that, oriented towards holiness, would lead to Christian perfection in Christ. Thus, the return to God through Marian devotion (Soli Deo per Mariam) becomes the fundamental basis of the moral renewal of social life’s whole reality. It takes place both through a continuous transformation of hearts and attitudes of individual people as well as the entire community in the dimension of sacramental reconciliation with God in the Church.

Historyczna spuścizna i destruktywne działania totalitarnego państwa opresyjnego PRL-u wiązały się z poważnymi zagrożeniami życia społeczno-kulturowego Narodu. Powaga sytuacji łączyła się w tym kontekście zarówno z uwarunkowaniami geopolitycznymi, jak również z szeregiem niedomogów systemowych państwa komunistycznego ideologicznie wrogiego wobec chrześcijaństwa, jak również rodzimej kultury. Istotną jednak rolę odgrywały także niebezpieczne nałogi i narodowe wady moralne. Specyfika sytuacji domagała się zatem bezwzględnego przeciwstawienia się powyższym problemom ze strony wszystkich struktur społecznych Narodu. Zdaniem Kardynała Wyszyńskiego nie chodziło tu jedynie o przezwyciężenie takiej czy innej wady narodowej, ale wymagana była całościowa przemiana moralna w duchu kultury chrześcijańskiej, która mogłaby stać się religijno-społecznym programem moralnego odrodzenia Narodu. Odnowa moralna stała się zatem nieodzownym warunkiem pozytywnych przemian w Polsce. Realizuje się ona w ramach wspólnoty Kościoła, który głosząc ewangeliczne orędzie o odkupieniu dokonanym w Jezusie Chrystusie i nawołując do wierności wobec sakramentalnej łaski Chrztu Świętego, ukazuje jednocześnie drogi i środki odnowy wszelkich struktur życia społecznego w ich konkretnej rzeczywistości dziejowej. W tym kontekście, prowadzony za pomocą różnorakich środków i metod programowy proces laicyzacji i ateizacji stanowił zatem ogromne zagrożenie zarówno dla kultury i tożsamości Polaków, jak też dla życia religijnego i moralnego Narodu. Fundamentem odnowy moralnej życia społecznego staje się odrodzenie w Chrystusie realizowane na drodze metanoi i pojednania z Bogiem. Wymaga to jednak radykalnego zwrotu ku Bogu, czego następstwem staje się przemiana sumień oraz pogłębienie świadomości i wrażliwości moralnej osoby ludzkiej, rodziny – a w konsekwencji również Narodu. Zmiana sposobu myślenia i wartościowania pociąga za sobą przemianę postaw, które ukierunkowane na świętość prowadzą do chrześcijańskiej doskonałości w Chrystusie. Tym samym, powrót do Boga przez Maryję (Soli Deo per Mariam) staje się więc podstawą odnowy moralnej całej rzeczywistości życia społecznego. Dokonuje się on zarówno na drodze ciągłej przemiany przeobrażającej serca i postawy poszczególnych ludzi oraz całej społeczności w wymiarze sakramentalnego pojednania z Bogiem w Kościele.