Das Wort der Verkündigung und die "Rahmenthemen” der christlichen Kunst

Abstract

Legendy o obrazach, jak na przykład ta o malarzu-ewangeliście Łukaszu, łatwo zamazują fakt historyczny: chrześcijaństwo nie zaczęło się jako religia obrazu. Umieszczanie słowa biblijnego i obrazu biblijnego w tych samych ramach czasowych i na tym samym poziomie pod względem doniosłości jest nie tylko „apokryfem”, ale pociąga za sobą także religijno-pedagogiczne niedowartościowanie obrazów. Na Wschodzie bowiem słowo i obraz są stawiane na równi, na Zachodzie natomiast obrazy uznaje się za namiastkę Biblii dla analfabetów. Żadna z tych postaw nie jest słuszna wobec pośrednictwa obrazu. Obraz jest pośrednikiem sui generis: przemawia on przez płaszczyznę, kolor i linię, i dlatego nie daje się zdefiniować tylko przez odniesienie do słowa. Relację słowo-obraz można określić w oparciu o obraz Chrystusa. Nicejską współistotność Chrystusa z Bogiem można - ściśle rzecz biorąc - zabezpieczyć nie przez formy obrazowe, lecz jedynie przez jednoznaczny podpis obrazu. Czysto wizualna zawartość obrazu dostarcza często ludzkiego „ramowego tematu” (Jan Białostocki), który wymaga dookreślenia przez słowa albo przez układ artystyczny, aby obraz mógł jednoznacznie oddziaływać na katechezie. Nauczyciel religii jest nie tylko rzecznikiem chrześcijańskiej jednoznaczności. Dziś jest on też rzecznikiem ludzkich tematów ramowych, z którymi zlewa się chrześcijańskie przesłanie przekazywane w obrazach.