Staropolskie refleksje na temat wolności i niewoli – z perspektywy chrześcijańskiej moralistyki (na wybranych przykładach)

Abstract

W dotychczasowych badaniach nie podejmowano, jako osobnego zagadnienia, obecnego w literaturze dawnej problemu wolności i niewoli narodowej z perspektywy winy i kary. Tymczasem w refleksji moralistów doby staropolskiej był to istotny wątek myślowy. W piśmiennictwie ujmowano zjawisko niewoli w ramach Boskiego wymiaru sprawiedliwości. Wskazywano na zależność między grzechem a karą, wymierzaną przez Boga całym społecznościom. Niewola i wolność były rozumiane jako wyraz działania Boga w historii. Moraliści stawiali sobie dwa cele: przestrzec polskie społeczeństwo przed możliwą utratą niepodległości na skutek grzesznego zachowania, a przy tym zachęcić do moralnej poprawy i tym samym – zapobiec katastrofie.

Previous research has not dealt with the issue of national freedom and enslavement from tha perspective of guilt and punishment, which is present in ancient literature, as a separate issue. However, it was an important thread of thought in the reflections of moralists of the Old Polish period. In the literature the phenomenon of enslavement was seen within the framework of divine justice. The relationship between sin and punishment, administered by God to entire communities was pointed out. Both slavery and freedom were understood as expressions of God’s action in history. Moralists aimed to warn the Polish society against a possible loss of independence as a result of sinful behaviour, and at the same time to encourage moral improvement and thus – to prevent a catastrophe.