“Countryside Cathedrals”? Communicating Meanings Through the Sacred Architecture of J.P. Dziekoński in the Diocese of Łomża within Its Current Borders. Part II

Abstract

This article revives the memory of a slightly forgotten architect Józef Pius Dziekoński and his work on the territory of today’s Łomża diocese, putting it in the perspective of the communication theory. The popularity of Dziekoński’s neo-Gothic structures, also known as “countryside cathedrals”, is analyzed with the model of communicating symbolic messages (sender – architect; message – buildings; receivers – the faithful, onlookers). The decision on analyzing Dziekoński’s works was influenced by two factors: 1) This architecture has not been sufficiently studied in respect of communicating meanings; 2) There has been no study to analyze only Dziekoński’s churches built on today’s territory of Łomża diocese. The aim of this paper is to present the historical and ideological context which determined the character of those sacred buildings and their communication role, especially as opposed to the Byzantine- Russian architecture imposed at that time by the Tsarist administration.

W niniejszym artykule przypomina się sylwetkę i twórczość na obszarze obecnej diecezji łomżyńskiej nieco zapomnianego architekta warszawskiego, Józefa Piusa Dziekońskiego w perspektywie teorii komunikacji. Popularność neogotyckich budowli Dziekońskiego, nazywanych „wiejskimi katedrami”, zostaje zanalizowana przy pomocy modelu komunikacji treści symbolicznych (nadawca-architekt, komunikat-budowle, odbiorca-wierni, widzowie). Na podjęcie charakterystyki twórczości Dziekońskiego wpłynęły dwa zasadnicze czynniki: 1) architektura ta nie została wystarczająco dotąd zbadana pod kątem komunikowania znaczeń; 2) nie istnieje opracowanie analizujące wyłącznie kościoły Dziekońskiego na terenie obecnej diecezji łomżyńskiej. W prezentowanym tekście chodzi o przedstawienie kontekstu historycznego i programu ideowego, który determinował charakter omawianych budowli sakralnych i ich rolę komunikacyjną, zwłaszcza w opozycji do architektury bizantyńsko-rosyjskiej narzucanej w tym czasie przez władze carskie.