Apokatastaza według Miłosza. Teologia sensu i nadziei

Abstract

Spór o „nadzieję zbawienia dla wszystkich” był (jest?) jedną z najciekawszych debat teologii przełomu XX i XXI w. Popularnie – choć z uproszczeniem – funkcjonuje on jako spór o apokatastazę (gr.: odnowienie). Czesław Miłosz w swoim dziele literackim stosuje pojęcie apokatastsis, jednak wyraźnie w znaczeniu nie tyle „nadziei na puste piekło”, ile nadziei na ostateczne spełnienie wszechrzeczywistości. Jest to dla niego nic innego jak biblijny szyfr sensu – „nieprzepadania szczegółów” (jak pisze) w Bogu i ocalenie tak człowieka, jak świata.

The dispute over the “hope of salvation for all” was (is?) one of the most intriguing debates in the theology at the turn of the 20th and 21th centuries. Popularly, though slightly simplified, it is perceived as the dispute over apokatastasis (Greek: revival). In his literary work, Czesław Miłosz uses the notion of apokatastsis, however, clearly not as much as the “hope for an empty hell”, but rather hope for an ultimate accomplishment of omni-reality. For him, it is nothing else but a biblical code of sense – “no loss of details” (as he writes) in God, and salvation of man and world alike.