The Memory of Baptism in the Introductory Rites of the Holy Mass

Abstract

Sprinkling with water as a sign of covenant and purification is rooted in the Old Testament. Although Christians accepted the biblical symbolism of water, sprinkling with it in the liturgy encountered resistance. In ancient times that reluctance resulted from the similarity of sprinkling to pagan rites, in the Middle Ages and during the Reformation from the danger of treating this rite in the liturgy as a repetition of baptism. The rite of sprinkling initially had no connection with the liturgy of the Mass, later it became the rite preceding the Mass (Asperges) and it was of purifying and penitential character. The development of the introductory rites in the Mass led to the formation of the penitential act among them, which in the post-Tridentine Missal took the form of the Confiteor. The post-conciliar Missal of Paul VI included Asperges in the introductory rites of the Mass providing for the possibility of replacing the penitential act on Sunday with Asperges, and at the same time treating it as the memory of baptism. The analyses of the subsequent editions of the post-conciliar Missal indicate, among others, the connection of Asperges with the liturgy of baptism during the Easter Vigil. The prayers of Asperges also highlight the baptismal character of the common priesthood of the faithful. The service which completes the rite of Missal Asperges is Vespers of Resurrection Sunday connected with the sprinkling of baptismal water.

Pokropienie wodą jako znak przymierza i oczyszczenia sięga korzeniami do Starego Testamentu. Chociaż chrześcijanie akceptowali biblijną symbolikę wody, to pokropienie nią w liturgii napotykało na opory. W starożytności wynikały one z podobieństwa do rytów pogańskich, w średniowieczu i okresie reformacji – z niebezpieczeństwa traktowania tego obrzędu w liturgii jako powtórzenia chrztu. Ryt pokropienia początkowo nie miał związku z liturgią Mszy św., później miał miejsce jako poprzedzający Mszę św. obrzęd (aspersja) o charakterze oczyszczającym i pokutnym. Rozwój obrzędów wstępnych we Mszy św. doprowadził do ukształtowania się wśród nich aktu pokuty, który w mszale potrydenckim przybrał postać spowiedzi powszechnej. Posoborowy Mszał Pawła VI włączył aspersję do obrzędów wstępnych Mszy św., przewidując możliwość zastąpienia aktu pokuty w niedzielę aspersją, zarazem nadając jej charakter wspomnienia chrztu. Analiza kolejnych edycji mszału posoborowego wskazuje m.in. na łączność aspersji z liturgią chrzcielną w Wigilię Paschalną. Modlitwy aspersji podkreślają także chrzcielny charakter kapłaństwa wspólnego wiernych. Dopełnieniem obrzędu aspersji mszalnej są nieszpory niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego, połączone z pokropieniem wodą chrzcielną.