Kontakty artystyczne Carla Dittersa von Dittersdorfa ze śląskimi klasztorami pijarów w Bílej Vodzie i bożogrobców w Nysie

Abstract

Artykuł omawia zagadnienia dotyczące współpracy artystycznej wiedeńskiego kompozytora Carla Dittersa von Dittersdorfa, związanego przez ponad ćwierć wieku ze Śląskiem za sprawą służby u biskupa wrocławskiego, księcia Philippa Gottharda von Schaffgotscha w Javorniku. Pod kierunkiem artysty funkcjonowały tam: teatr zamkowy, kapela muzyczna i zespół śpiewaków. Na potrzeby tej sceny powstawały opery, jak również oratoria, pisane głównie we współpracy z miejscowym spowiednikiem, o. Salvatore Ignatio Pintusem. Owocem współpracy były m.in. słynne oratoria Ester i Hiob, prawykonane w Wiedniu. Wpływ na obraz kultury muzycznej czeskiej części Śląska miała także działalność ośrodków świeckich – dworów hrabiego Alberta Josefa Hoditza rezydującego w Slezskych Rudolticach (Rosswald) oraz hrabiego Chorinskiego w Velkich Hošticach (Gross Hoschuetz). Ważne miejsce w rozwoju muzykowania na tym terenie miała działalność położonego w najbliższym sąsiedztwie Javomika klasztor pijarów w Bílej Vodzie, gdzie muzyka towarzyszyła rozmaitym uroczystościom, zarówno podczas liturgii, jak i wydarzeń organizowanych wspólnie z miejscową szlachtą. Szczególnie istotnym elementem była działalność teatralna, możliwa dzięki istnieniu odpowiednio wyposażonej sceny, cieszącej się uznaniem w całym regionie. Klasztor prowadził także ożywioną wymianę artystyczną z kapelą biskupią pod kierunkiem Dittersdorfa, który blisko współpracował z klasztornym regens chori i kompozytorem Antoninem Brossmanem (Damaso a San Ignatio), którego nazywał swym „ojcem w muzyce kościelnej”, i z którym wspólnie wykształcili wielu słynnych później muzyków tej rangi, co Wenzel Müller, Gottfried Rieger czy František Martin Péchaček. Interesującą działalność muzyczną klasztoru w Bílej Vodzie dokumentuje cenna kolekcja muzykaliów, przechowywana obecnie w archiwum państwowym w Jeseniku. W kwestii przypuszczeń pozostaje natomiast obecność artysty w klasztorze bożogrobców w Nysie, natomiast twórczość Dittersdorfa jest obficie reprezentowana w istniejącej kolekcji poklasztornej w rozmaitych gatunkach – zachowane inwentarze wykazują: 3 msze, Requiem, litanie, kilka offertoriów i hymnów, 35 arii i duetów oraz 2 symfonie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że komponował on na zamówienie tego klasztoru, bądź przekazywał utwory za pośrednictwem innych osób – wskazuje się zwłaszcza na związki z miejscowym regens chori Ignazem Pohlem oraz przeorem Jacobem Martinim. Bez wątpienia współpraca artystyczna z omawianymi klasztorami przyczyniła się do powstania wielu dzieł religijnych Carla Dittersa von Dittersdorfa i spowodowała rozprzestrzenianie tego repertuaru na inne tereny Śląska.The paper discusses an artistic cooperation between Vienesse composer of classical era Carl Ditters von Dittersdorf, connected with Silesia for at least a quarter of age due to his duty at the court of Philipp Gotthard von Schaffgotsch, the bishop of Wrocław in his estate in Javomik and two Silesian monastic centres in Nysa and Bílá Voda. At the bishop’s court there was a person of great significance, Salvatore Ignatio Pinto, Jesuit and local confessor, the author of many librettos to Dittersdorfs early operas and oratorios (eg. Esther and Hiob). The local aristocracy (Hoditz and Chorinsky) also kept their own musicians who collaborated with church and monastic areas of that region. The Piarists in Bílá Voda were focused on theatrical and musical activity, mainly in their monastic school. It is known that Dittersdorf had close contacts with the local regens chori – father Antonin Brossman (p. Damaso a San Ignatio), who not only influenced Dittersdorf s church music style, but also raised lot of famous composers as Wenzel Müller. There is no source proving Dittersdorfs contacts with the closter of the Order of the Holy Sepulchre in Nysa. However, the preserved musical collection shows a huge range of the repertoire of Javomik’s court director. Moreover, probably thanks to the Dittersdorf acquaintance with Nysa’s regens chori Ignaz Pohl and prior Jacob Martini, lot of his pieces were copied, among which contrafacta of operatic and oratorio arias must be highlighted.