Pojęcie prawa w encyklice Rerum novarum

Abstract

In the encyclical Rerum Novarum, the notion of law was considered as a Marxian ideology that preached the end of the property of bourgeoisie and reflected on other political and social issues. The encyclical’s purpose was to object to the growing ideology of socialism which sought to abolish ownership. Pope Leon XIII gave voice to social tensions that were enhancing public dismay. Not only did he deny the Marxian demands, but he also proposed a set of new solutions. A standard of the Catholic Church is not to interrupt earthly life; however, when it comes to gross injustice or dynamic transitions, it is possible to give the clergy a voice. Pope has stated that social order is based on truth and justice. Law – understood as a natural component of human life – should be an expression of service of the government that leads society to wealth. The paper is divided into the following sections: a short presentation of how Marx was describing ownership, a demonstration of the Catholic Church’s responsibility for social teachings, and how Leon XIII described ownership in the light of natural law and why denying it is highly unjust, and teaching positive law should be understood properly. The paper concludes with a set of reflections on how the encyclical is still relevant today.

Artykuł traktuje o pojęciu prawa w encyklice Rerum novarum z 1891 r., która została wydana w czasach radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych. Miała stanowić wyraz sprzeciwu wobec kształtujących się idei socjalistycznych K. Marksa i F. Engelsa, dążących do zniesienia własności prywatnej i zastąpienia jej własnością wspólną. Papież Leon XIII nie tylko odrzucił w niej postulaty marksistów, ale ponadto zaproponował nowe rozwiązania nurtujących społeczeństwo problemów. Zasadą jest, że instytucja Kościoła nie ingeruje w życie ziemskie, jednak rości sobie prawo do zabierania głosu w tych obszarach, które dotyczą rażącej niesprawiedliwości społecznej i naruszania naturalnych praw. Wychodząc z tego założenia, papież wskazał, że porządek społeczny powinien opierać się na prawdzie i sprawiedliwości, a jego fundament ma stanowić prawo własności – tak prywatnej, jak i wspólnej. Z kolei samo prawo ma być wyrazem służby rządzących wiodącej do dobrobytu i rozwoju poddanych. Papież wykazał, że często podstawą prawa nie jest akt nadania, tylko przyrodzona godność ludzka, którą ustawodawstwo wraz z pracodawcami winno nieustannie chronić. Tak rozumiane prawo – które na kartach encykliki zostało ukazane z perspektywy prawnonaturalnej – służy ostatecznie poprawie stosunków społecznych. Artykuł został podzielony na trzy części. Pierwsza z nich opisuje, jak własność jest rozumiana przez Marksa. Druga stanowi komentarz do reakcji Kościoła katolickiego, który w społecznym nauczaniu odnosi się do zmieniających się nastrojów w społeczeństwie. Trzecia jest wynikiem analizy pojęcia własności, rozumianego przez Leona XIII jako podstawowego prawa naturalnego i jak prawo pozytywne powinno być rozumiane. Całość kończy zbiór wniosków, wyciągniętych na podstawie wcześniejszych rozważań.