Uczynki miłosierdzia względem ciała i duszy. Historia i praktyka

Abstract

Wspomaganie biednych i potrzebujących uczynił Kościół ważnym elementem swojego posłannictwa, jako odpowiedź na wyraźny nakaz realizacji przykazania miłości bliźniego dany przez Chrystusa. Obowiązek okazywania czynnej miłości bliźniemu został wyrażony w katechizmowej formule uczynków miłosierdzia co do ciała i co do duszy. Artykuł analizuje zarówno genezę powstania tej formuły, jak również jej historyczną interpretację na przestrzeni wieków. Uczynki miłosierdzia co do ciała zostały wyraźnie sformułowane przez samego Chrystusa w kontekście nauki o sądzie ostatecznym, zapisanej w Ewangelii św. Mateusza 25, 31–40, natomiast uczynki co do duszy znajdują swoje biblijne uzasadnienie w różnych miejscach Ewangelii. W III wieku Orygenes w duchu egzegezy alegorycznej interpretował uczynki miłosierdzia wymienione w Ewangelii Mateusza także jako wezwanie do pomocy w duchowych potrzebach człowieka, a za nim na Zachodzie czynił tak św. Augustyn. W ten sposób stopniowo rodziła się lista siedmiu uczynków co do duszy. Klasyczną interpretację moralną uczynków miłosierdzia podał św. Tomasz z Akwinu, ustalając, w jakich warunkach są one ścisłą powinnością moralną. W późniejszym okresie w praktykowaniu miłosierdzia podkreślano takie elementy jak: osobiste doświadczenie Bożego miłosierdzia jako wezwanie do pomocy innym (św. Faustyna), dowartościowanie człowieka w jego godności (św. Jan Paweł II) oraz w ostatnim czasie troska o ludzi wykluczonych, czyli pozbawionych możliwości własnego rozwoju (papież Franciszek).

The Church made assisting the poor and needy an important part of its mission, as a response to an explicit command to enact the commandment to love one’s neighbor given by Christ. The obligation to show an active love of neighbor is expressed in the catechism formula of works of mercy toward the body and soul. The article analyzes both the genesis of this formula, as well as its historical interpretation over the centuries. The corporal works of mercy have been clearly stated by Christ Himself in the context of the teaching of the last judgment recorded in the Gospel of Matthew 25:31–40, however the spiritual works of mercy find their biblical justification in different places of the Gospels. In III century Origen in the spirit of allegorical exegesis interpreted the works of mercy mentioned in the Gospel of Matthew also as a call to help in the spiritual needs of man, and after him St. Augustine in the West. In this way, gradually the list of seven works of mercy concerning the soul was established. St. Thomas Aquinas gave us the classical moral interpretation of the acts of mercy, establishing the conditions under which they are a strict moral obligation. I the later period in the practice of charity stressed the elements such as: a personal experience of God’s mercy as a call to help others (St. Faustina), valuing man in his dignity (St. John Paul II) and recentely a concern for people excluded or deprived of opportunities of self-development (Pope Francis).