O pojęciu hellenizacji

Abstract

Pojęcie hellenizacji odnosi się do rozprzestrzeniania się greckiej kultury i przejmowania jej przez ludy niebędące Grekami w czasach, które zapoczątkowują podboje Aleksandra Wielkiego (czyli od drugiej połowy IV w. p.n.e.). W taki lub podobny sposób termin ten zostaje zdefiniowany w wielu współczesnych słownikach i encyklopediach dotyczących starożytności. Pojęcie to stało się problematyczne, gdy w drugiej połowie XIX w. i pierwszej połowie XX w. historycy religii powiązali je z pewnego rodzaju sądami wartościującymi, a niekiedy nawet ideologicznymi. Dlatego też niektórzy współcześni uczeni proponują porzucenie pojęcia „hellenizacja” w badaniach nad antykiem bądź zastąpienie go innymi, które w sposób neutralny opisywałyby zjawiska zachodzące w epoce hellenistycznej. W niniejszym artykule przedstawiono przegląd wybranych stanowisk w odniesieniu do samego pojęcia „hellenizacja”, a także podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy we współczesnych badaniach dotyczących epoki hellenistycznej można uniknąć tego obciążonego ideologicznie terminu.

The term Hellenization refers to the spread of Greek culture and its adoption by non-Greek peoples, in the era that begins with the conquests of Alexander the Great (i.e. from the second half of the 4th century BC onwards). The term is defined likewise or similarly in many modern dictionaries and encyclopedias of antiquity. The notion of Hellenization became problematic when, in the second half of the 19th century and the first half of the 20th century, historians of religion associated it with certain kinds of value judgements and sometimes even ideology. Therefore, some contemporary scholars propose abandoning the concept of ‘Hellenization’ in the study of antiquity, or to replace it with others that would describe the phenomena occurring in the Hellenistic era neutrally. This article shall present an overview of selected positions with regard to the notion of ‘Hellenization’ itself, and attempt to answer the question whether this ideologically loaded term can be avoided in contemporary research on the Hellenistic Age.