Kościelne związki Pomorza Zachodniego z Polską na przestrzeni wieków na tle uwarunkowań politycznych – zarys problemu

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest wyeksponowanie kościelnych związków Pomorza Zachodniego z Polską od pełnego średniowiecza po dzisiejsze czasy w przestrzeni zmieniających się uwarunkowań politycznych. W pierwszym punkcie artykułu wskazano na zasięg zachodniej granicy państwa Piastów utrwalonej poprzez przyjęcie przez Pomorze chrześcijaństwa i wejście do rodziny cywilizacji zachodniej. Niestety rozbicie dzielnicowe w Polsce spowodowało, iż zainteresowanie Pomorzem osłabło, przez co stało się ono lennem duńskim, a potem cesarskim, w konsekwencji czego nastąpiła kolonizacja ludności słowiańskiej. W XIV i XV w., za Jagiellonów, nastąpiła próba odbudowy tychże relacji, jednakże na polu kościelnym wielkim utrudnieniem było Executorium Urbana VI z 13 VII 1380 r., które zakazywało na przyszłość arcybiskupom gnieźnieńskim zgłaszania pretensji do zwierzchności metropolitalnej nad immediowanym biskupstwem kamieńskim. W drugim punkcie ukazano dalsze dzieje tychże relacji. Niestety upadek biskupstwa kamieńskiego w 1545 r. i całkowita dominacja protestantyzmu oraz przesunięcie polskiej polityki za ostatnich Jagiellonów z zachodu na wschód i południe spowodowało, iż również polityczne drogi rozeszły się w 1571 roku. W 2. połowie XVIII w. te relacje na nowo odżyły. To wówczas mocno wybrzmiała polska myśl zachodnia, niestety zahamowana w dobie rozbiorów. W trzecim punkcie omówiono sytuację po II wojnie światowej, w której mimo iż Polska była jedynie przedmiotem polityki międzynarodowej, pozostając pod wpływem komunistycznej Moskwy, to jednak Kościół katolicki coraz bardziej podkreślał historyczne związki Polski z Pomorzem Zachodnim, szczególnie za prymasów Polski kard. Augusta Hlonda i bł. kard. Stefana Wyszyńskiego. Ukazane związki Pomorza Zachodniego z Polską świadczą o tym, iż byliśmy tutaj u zarania naszych dziejów i ta rzeczywistość coraz bardziej dojrzewa w dzisiejszym pokoleniu.

The aim of this paper is to expose the ecclesiastical relations between Western Pomerania and Poland, from the High Middle Ages to the present day, in the space of changing political conditions. The first section of the paper indicates the extent of the western border of the Piast state, consolidated by the adoption of Christianity by Pomerania and entering the family of Western civilisation. Unfortunately, the division of the Piast realm resulted in Poland’s gradually losing political interest in Pomerania, which was soon turned into a Danish fief, and then an imperial fief; the outcome was that the Slavic population was Germanized. In the 14th and 15th centuries, under the Jagiellonian dynasty, an attempt was made to rebuild these relations; however, in the ecclesiastical area, a great obstacle was the Executorium of Pope Urban VI of 13 July 1380, which forbade the archbishops of Gniezno from submitting claims to metropolitan suzerainty over the immediated Bishopric of Kamień. The second section shows the further history of these relations. Unfortunately, the fall of the Kamień Bishopric in 1545, the total dominance of Protestantism and the shift of Polish politics, under the last rulers of the Jagiellonian dynasty, from west to east and south meant that political paths parted also in 1571. In the second half of the 18th century, these relations were revived again. It was then that Polish political thought turned also to its former Western provinces, which was unfortunately inhibited in the era after the partitions of Poland. The third section discusses the situation after World War II, in which, however, despite the fact that Poland was only the subject of international politics, remaining under the influence of communist Moscow, the Catholic Church increasingly emphasised Poland’s historical ties with Pomerania, especially under the Polish primates Cardinal August Hlond and Blessed Cardinal Stefan Wyszyński. The relations between Western Pomerania and Poland testify that we were here at the dawn of our history and this reality is maturing more and more in today’s generation.