The Catholic Church towards Palace Chapels in Early Modern Poland

Abstract

Palace Chapels which used to take part in representational program of the most of the aristocratic residences remain still rather unknown. In Poland researches on this issue are particularly difficult because of the tragic historical events that led to the situation in which there is no original, untouched 18th century palace as Mariusz Karpowicz has stated. The lack of information on palace chapels in Poland should be then completed in other way. The attitude of the Catholic Church in Poland towards private places of worship, which is a subject of this article, can be regarded as one of the ways to broaden our knowledge about them. The text shows some efforts of the Polish hierarchs since the 17th till end of the 18th centuries to limit creating and existing of the chapels which has been presented with the comparison to similar actions of the French bishops.

Kaplice pałacowe, występujące dawniej w większości rezydencji europejskich, pozostają wciąż zagadnieniem na ogół mało znanym i rzadko stanowią temat odrębnej analizy naukowej. W odniesieniu do polskiej sztuki nowożytnej badanie owych specyficznych przestrzeni, stojących na styku sacrum i profanum, jest szczególnie utrudnione z uwagi na niewielką ilość materiału zabytkowego, jaki dotrwał do naszych czasów. Jak pisał Mariusz Karpowicz, nie posiadamy dziś ani jednej w pełni zachowanej XVIII-wiecznej rezydencji. Brak wiedzy o tym ważnym elemencie programu nowożytnego pałacu, jakim była kaplica, musi być uzupełniany w inny sposób. Jedną z metod badawczych, pozwalających na naświetlenie zjawiska kaplic pałacowych, jest analiza stanowiska Kościoła katolickiego, na ogół niechętnego funkcjonowaniu i tworzeniu zamkniętych miejsc kultu w świeckich rezydencjach. W artykule przedstawiono zarówno recepcję ustaleń Tridentinuum w kwestii prywatnych kaplic, jak i ograniczenia tej kwestii, nakładane z inicjatywy polskich hierarchów kościelnych.