Śródziemie „zapowiadające” Nowe Przymierze. Propozycja sposobu interpretacji legendarium J.R.R. Tolkiena

Abstract

Artykuł dotyka zagadnienia możliwości teologicznej interpretacji dzieł kultury na przykładzie dzieł J.R.R. Tolkiena. Wskazuje występujące racje takiej interpretacji oraz towarzyszące jej trudności. Posługuje się, pochodzącą od św. Pawła, kategorią „typu” − zjawiska, osoby lub wydarzenia zapowiadającego rzeczywistość Nowego Przymierza. Najpierw przybliża jej sens i historię wykorzystania w teologii, następnie uzasadnia jej zastosowanie do fragmentów prozy Tolkiena. Zasadniczą część artykułu stanowi odczytanie Wielkiej Wędrówki Elfów, opisanej w rozdziałach III-V Silmarillionu, jako obrazu Kościoła Pielgrzymującego. Kluczowe dla takiej interpretacji pozostają elementy takie, jak motyw wezwania, wspólnej drogi czy wzajemnego wstawiennictwa, a także wspaniałość celu wędrówki. Artykuł ukazuje z jednej strony owocność metody typologicznej, z drugiej − możliwość teologicznego wykorzystania dzieł literatury współczesnej.

The article addresses the issue of relationship between theology and literature. The purpose is to find a proper method for theological interpretation of literature. Proposed method is St. Paul’s category of “figure” – the phenomenon, person or object that announces another from the New Testament. Firstly the paper defines the concept of „figure” and presents its history. Next the article explains the objective and conditions of using the method to interpret some parts from J.R.R. Tolkien’s The Silmarillion. The last part of the text is the example of application of the method to a story of The Journey of Elves from III-V chapters of The Silmarillion. The analysis presents the story as the image of the Church in its way to heaven. The work shows that the literature can be interesting for theology and that theology can interpret the works of literature. The “figure” methodology is one of the accurate ways to understand the literature in theology.