Bekehrung zur Wahrheit. Ein paulinisches Motiv und seine Bedeutung in der Moderne: Das Beispiel John Henry Newman und Edith Stein

Abstract

Autor przeprowadza swoje rozważania w trzech aspektach: 1. Pytanie o Prawdę 2. Zwrot pauliński 3. Nawrócenia współczesne Ad 1. Stawiając pytanie o Prawdę, autor sięga do przykładu św. Pawła, którego nawrócenie jest obchodzone w Kościele katolickim w dniu 25 stycznia. Jest on ostatnim apostołem, intelektualistą oraz mistykiem pośród pierwszych świadków wiary; mówi o sobie jako o założycielu kościołów, jest w pełni zaangażowanym misjonarzem i duszpasterzem. Jest też kapłanem, który w służbie Chrystusowi, troszczy się, aby wierni trwali we wierze. Jest on prawdziwym człowiekiem o bogatej przeszłości, oraz zarazem głębokim teologiem, który w swych Listach nie tylko apelował, ale także argumentował. Wiarę otrzymaną od Chrystusa rozważał, przede wszystkim dociekając Prawdy. Aby jej bronić, a także ją pogłębiać, nie unikał konfliktów z faryzeuszami; wykazywał również niesłuszność argumentów filozoficznych. Jego teologia została poddana surowej krytyce w czasie modernizmu, w czym przykładem jest choćby Fryderyk Nietzsche, a także wielu współczesnych filozofów. Ad 2. Mówiąc o zwrocie Pawła ku Prawdzie, trzeba mieć na uwadze, że nie chodzi o zmianę religii, bo tu nie dokonało się jego przejście z judaizmu na chrześcijaństwo. Paweł pozostaje wiemy Prawu i Prorokom, a także wierze w Jednego Boga, i zarazem wierzy w Jezusa Chrystusa, o którym mówi, że poznał Go dzięki Objawieniu, Zmienia się teraz jego stosunek do Chrystusa, który został ukrzyżowany. Inaczej widzi teraz Boga, którego dzięki Objawieniu Chrystusa, pojmuje odtąd jako Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Inne też ma odtąd spojrzenie na Pismo Święte, w którym odnajduje Prawo Miłości. Stąd zwrot, jaki nastąpił w życiu Pawła, należy rozumieć nie jako odejście od Prawa, lecz od przemocy w Imię Boga. Przed przeżyciem pod Damaszkiem, jego rozumienie monoteizmu, pojmowanego w ciele, było nietolerancyjne. Po przeżyciu pod Damaszkiem, staje się misjonarzem, któremu można postawić jakieś zarzuty, ale nie zarzut, uprawiania misji w sposób gwałtowny, na siłę. W świetle, które się mu objawiło (por. 2 Kor, 4,4nn), dostrzega nie tylko Jezusa, jako Syna Bożego, ale także siebie, swoje prawdziwe ja, jakim Bóg obdarzył go od początku, od chwili poczęcia. Damaszek jest dla niego godziną Prawdy. Jest to prawda Ewangelii, dzięki której stał się mocny, także w więzieniu. Do tej Prawdy odwołał się także II Sobór Watykański. W Liście do Galatów Paweł podkreśla, że pytanie o wiarę, jest pytaniem o Prawdę, ugruntowaną w Ewangelii, a zwrot ku Jezusowi, jest u Pawła zwróceniem się ku Prawdzie, ponieważ jest to zwrócenie się ku Bogu. W artykule są uwzględnione także inne listy Pawłowe, w których autor odnajduje treści związane z omawianym przez niego tematem. Pawłowi zależy by jak najwięcej Żydów przyszło do Jezusa. Jego umiłowanie Prawdy sprawia, że staje się on krytyczny wobec religii. Ad 3. Gustaw Bardy wyraził w roku 1949 przekonanie, że zwłaszcza w Europie Zachodniej, ojczyźnie Oświecenia, rozwinął się pogląd o znaczeniu modernizmu. Zakłada on, że już w starożytności, nastąpił dzięki chrześcijaństwu zwrot, odkąd w religii idzie o Prawdę, a nie o prawdy. Gustaw Bardy, który nie ocenia, że coś jest Prawdą, stawia jako przykład Henryka Newmanna, anglikanina oraz Edytę Stein, żydówkę. Są to osoby nowoczesne, żyjące w XIX oraz XX wieku, i które przeszły na katolicyzm. U obojga jest też wyraźnie widoczny wpływ nauczania św. Pawła. Mimo licznych różnic, zachodzących między ich osobami, łączy ich obiektywna Prawda Ewangelii, którą znaleźli. Prawda, jak wypowiedział się Newmann, będąc jeszcze anglikaninem, nie stosuje się do nas, lecz my musimy stosować się do niej. Prawdę religijną trzeba wziąć na serio, wewnętrznie, nie dążąc do jej zrozumienia (Mary Holmes). Dla Newmanna Prawda Ewangelii nie jest abstrakcją, lecz jest osobą, i znajduje się w kościele katolickim. Autor artykułu przedstawia motywy, jakie skłoniły Newmana do wyrażenia takiego poglądu, który jest różny od sposobu patrzenia na Prawdę w rozumieniu Edyty Stein. Będąc kobietą E. Stein jest mniej refleksyjna, większy też kładzie nacisk na wyznanie i kontemplację, a filozoficzno-teologiczne teorie mają dla niej o tyle znaczenie, o ile rozjaśniają praktykę wiary. Poprzez zwrot ku Jezusowi, odkrywa ona na czym polega rola Izraela. Właśnie za Izraela ofiaruje ona swoje życie, gdy w obliczu niebezpieczeństwa śmierci, mówi do swojej siostry Róży: „chodź, poświęćmy się za nasz naród”.