Ideologia liberalnego kapitalizmu, credo socjalizmu i personalistyczna koncepcja życia społecznego Stefana Wyszyńskiego

Abstract

Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie personalistycznej koncepcji życia społecznego w ujęciu Stefana Wyszyńskiego, w kontekście doktryny liberalnego kapitalizmu, jak również zideologizowanych koncepcji realizujących tzw. idee socjalistyczne. Zasadniczą tezą podjętych przez autora analiz jest zatem przedstawienie powyższych zagadnień nie tyle w kategoriach definiujących i uwiarygadniających ich funkcjonalność, ale przede wszystkim ukazanie ich jako tzw. systemy niepełne, a więc koncepcje mało kompatybilne z humanistyczno-personalistyczną wizją człowieka i społeczeństwa reprezentowaną przez personalizm Wyszyńskiego. Ideologia liberalna i związany z nią kapitalizm, zakorzeniony w realiach połowy XIX w., podlegała nieustannej ewolucji, często zmieniając swoją dynamikę rozwoju, główne parametry i specyfikę oddziaływania. Z kolei ideologia socjalistyczna kształtowała się w dużej mierze jako swego rodzaju antyteza kapitalistycznej rzeczywistości XIX w. Co więcej, nigdy nie istniała ona w jednolitej i zintegrowanej formie. Powyższa koncepcja, określana jako doktryna komunitarna o orientacji socjalistycznej, była w rzeczywistości hybrydą idei liberalno-kapitalistycznych, nawiązujących poniekąd do specyficznych form „neofeudalnej biurokracji”, tak jak w przypadku „realnego socjalizmu” w wersji PRL-u. Bardziej szczegółowa analiza powyższych koncepcji i ich krytyczna reinterpretacja w kontekście myśli personalistycznej Wyszyńskiego pozwala uświadomić niebezpieczeństwa związane z ideologicznie motywowanym propagowaniem skrajnych – często zafałszowanych, a nawet destruktywnych – koncepcji człowieka i społeczeństwa oraz możliwością ich wykorzystania w konkretnej rzeczywistości społeczno-politycznej współczesnego świata.

This article aims to expose the personalistic concept of social life as defined by Stefan Wyszyński in the context of the doctrine of liberal capitalism, as well as ideological concepts implementing socialist ideas. The central thesis of the analysis undertaken by the author is to present the issues as mentioned above not so much in terms of defining and authenticating their specificity, but above all as the so-called “incomplete systems,” i.e., concepts that are not compatible with the humanistic-personalistic vision of man and society represented by Wyszyński’s personalism. However, the liberal ideology and the related capitalism, rooted in the realities of the mid-nineteenth century, were constantly evolving, often changing their development dynamics, main parameters, and specificity. In turn, socialist ideology was mainly shaped as a kind of the antithesis of the capitalist reality of the 19th century. However, it has never existed in a uniform and integrated form. The above concept, referred to as the doctrine of socialist orientation, was in fact a hybrid of liberal-capitalist ideas referring – somewhat – to specific forms of neo-feudal bureaucracy, as in the case of “real socialism” typical for the Peoples Republic of Poland. A more detailed analysis of the above concepts and their critical reinterpretation in the context of Wyszyński’s personalistic thought allows us to realize the dangers related to the ideologically motivated propagation of extreme – often distorted – concepts of man and society and the possibility of using them in a specific socio-political reality of the contemporary world.