Israelite (Iron Age II) Burial Customs in the Jerusalem Area in the Light of Biblical and Archeological Evidence

Abstract

Biblia i archeologia okresu Epoki Żelaza II dostarczają nam danych, które uzupełniając się, tworzą mozaikę wyobrażeń i wierzeń dotyczących życia po śmierci wśród ludności jerozolimskiej. Zmarłym przypisuje Biblia miano „istot pozaziemskich” (1 Sm 28,13), „świętych” (Ps 16,3), „wiedzących” (Iz 8,19), natomiast śmierć nazywa „dołączeniem do przodków” (por. Rdz 25,8; 35,29; Lb 20,24; Sdz 2,10). Zmarli otaczani byli czcią; przykazanie dotyczące czci wobec ojca i matki rozszerzono w interpretacji także na okres pośmiertny. Kontakt ze zmarłymi powodował nieczystość rytualną (por. np. Lb 19,9-19; 31,19; Kpł 21,1-3.11). Nekromancja była zakazana (por. 1 Sm 28). Nekropolie rozmieszczone były poza murami Jerozolimy; jedynie groby królewskie znajdowały się wewnątrz Miasta Dawidowego (wśród biblistów i archeologów trwa dyskusja co do ich lokalizacji). Do największych nekropolii omawianego okresu należą Dolina Cedronu, Dolina Gehenny (te dwie doliny stanowiły nekropolie najuboższej ludności), okolice klasztoru St. Etienne, okolice wioski Silwan. Różnorodność kształtów grobów spowodowana była różnym pochodzeniem społecznym ich właścicieli oraz wpływami kultur ościennych. Zachowało się niewiele inskrypcji nagrobnych, a te, które przetrwały do naszych czasów są niekiedy w dużej mierze zniszczone. Jednak ich treść (jeśli jest możliwa do odczytania) w połączeniu z danymi z wykopalisk dowodzi silnego przekonania o kontynuacji życia po śmierci. Wśród darów ofiarnych składanych w grobach najczęściej pojawiają się naczynia z żywnością, winem i wodą. Miały one stanowić pomoc żywych udzielaną zmarłym u początku ich nowej egzystencji. Lampy stawiane u wezgłowia zmarłych stanowiły symbol światłości, która ma ich prowadzić po krainie cieni. Biżuteria miała zyskać przychylność wyższych mocy, z którymi zmarłym przyjdzie się spotkać.