Historyczność i „ponadhistoryczność” krzyża i zmartwychwstania w refleksji ks. Jerzego Klingera: od Maksyma Wyznawcy do Rudolfa Bultmanna i z powrotem

Abstract

Celem artykułu jest, po pierwsze, przypomnienie inspirującej pracy Doktryna krzyża i zmartwychwstania według Rudolfa Bultmanna w konfrontacji z teologią Kościoła prawosławnego ks. Jerzego Klingera oraz analiza sposobu, w jaki ten wybitny prawosławny teolog dokonał w nim jednej z nieoczywistych odsłon „istoty prawosławia”. Bultmann, teolog luterański, pod piórem Klingera okazuje się intuicyjnie rozumieć coś, co być może zostało w tradycji prawosławnej nie dość uwypuklone, mimo że było w niej stale obecne. Tą rzeczą, zdaniem ks. Jerzego, jest egzystencjalna perspektywa wiary jako przede wszystkim indywidualnego doświadczenia, przynajmniej do pewnego stopnia niezależnego od historycznie przyjętego obrazu świata (w tym jego opisu metafizycznego). Poza tą rekonstrukcją praca niniejsza uzupełnia te rozważania o inspiracje płynące z lektury Maksyma Wyznawcy w ujęciu Dumitru Stăniloae, rumuńskiego teologa, kongenialnego względem Klingera. Zestawienie dwóch modeli soteriologii – egzystencjalnego (Bultmannowskiego) oraz kosmicznego (Maksymowego) – pozwala na krytyczną ocenę stanowiska Bultmanna, a także, w pewnej mierze, stanowiska Klingera.The aim of the paper is, first of all, to recall the inspiring work Doktryna krzyża i zmartwychwstania według Rudolfa Bultmanna w konfrontacji z teologią Kościoła prawosławnego (The Doctrine of the Cross and Resurrection according to Rudolf Bultmann in Confrontation with the Theology of the Orthodox Church) by Fr. Jerzy Klinger and to analyze the way in which this outstanding Polish Orthodox theologian made one of his non-obvious revelations of the “essence of Orthodoxy.” Bultmann, a famous German Lutheran theologian, under Klinger’s pen, turns out to intuitively understand something that was perhaps not emphasized enough in the Orthodox tradition, even though it was constantly present in it. This thing, according to father Jerzy, is the existential perspective of faith as primarily an individual experience, at least to some extent independent of the historically accepted image of the world (including its metaphysical description). Apart from this reconstruction, this paper supplements these considerations with inspirations from reading of Maximus the Confessor in the approach of Dumitru Stăniloae, a Romanian theologian, congenial to Klinger. The comparison of the two models of soteriology – existential (as in Bultmann) and cosmic (as in Maximus) – allows for a critical assessment of Bultmann’s and, to some extent, also Klinger’s position.