Rubrycele i schematyzmy archidiecezji gnieźnieńskiej (1532-2019)

Abstract

From the 16th century onward, ordos, later referred to as directoria, began to be developed in the Archdiocese of Gniezno for liturgical and pastoral purposes. The oldest known publication dates back to 1532 and is connected with the rule of Archbishop Maciej Drzewicki. In the following centuries, the ordos evolved. In the 18th century, they started to come with annuals. Initially, an annual consisted only of a list of canons of the Metropolitan Chapter in Gniezno and a list of priests deceased in the year preceding the printing of the given rubric. From the 19th century onward, the annuals were developed and extended so much that they became an important compendium of knowledge on the ecclesial situation of the Archdiocese of Gniezno at that time. In 1929, the publication was divided into two parts – a liturgical calendar and a diocesan annual. This state of affairs has continued to this day. As these publications cover administrative information, in addition to liturgical and pastoral contents, they have become a primary historical source over time.

W archidiecezji gnieźnieńskiej od XVI w. zaczęto opracowywać dla celów liturgicznych i pastoralnych rubrycele, zwane później dyrektoriami. Najstarszy znany druk pochodzi z 1532 r. i wiąże się z rządami abpa Macieja Drzewickiego. W następnych stuleciach rubrycele przechodziły ewolucję. W XVIII w. zaczęto do nich dodawać część schematyzmową. Początkowo był to jedynie spis kanoników Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie i spis zmarłych kapłanów w roku poprzedzającym druk rubryceli. Od XIX w. zaczęto rozbudowywać schematyzm, tak że stał się do dziś istotnym kompendium o ówczesnej sytuacji eklezjalnej archidiecezji gnieźnieńskiej. W 1929 r. nastąpił rozdział druku na dwie publikacje – kalendarz liturgiczny i rocznik diecezjalny. Stan ten utrzymał się do dziś. Jako że w omawianych drukach oprócz treści liturgicznych i pastoralnych z czasem zaczęto dodawać informacje administracyjne, stąd też druki te stanowią pierwszorzędne źródło historyczne.