Żydzi jako uchodźcy i przybysze w Egipcie. Kwestia resentymentów egipskich

Abstract

W niniejszym artykule przedstawiony został problem migracji na historycznym przykładzie osiedlania się Żydów w Egipcie w czasach faraońskich i ptolemejskich. Historia Izraela ukazuje Egipt jako chętnie wybierane miejsce ucieczki bądź dobrowolnej migracji w celu poprawienia swej sytuacji życiowej. Odkryte do tej pory i odczytane papirusy pozwalają na rekonstrukcję sytuacji społecznej w kontekście relacji egipsko-żydowskich. Przedstawiały się one często poprawnie, a bywały nawet do tego stopnia bliskie, iż dochodziło do małżeństw mieszanych oraz przyjmowania przez Żydów określonych zwyczajów (być może i religijnych). Natomiast resentymenty egipskie miały swe intelektualne źródło prawdopodobnie wśród elity egipskiej, głównie kapłanów. Tworzyli oni narrację antyżydowską, podtrzymywali ją w pamięci Egipcjan i wykorzystywali w dogodnym momencie dla wzniecenia rozruchów przeciw Żydom. Niechętny wobec Żydów przekaz zachował się także w literaturze egipskiej. Wiele wskazuje jednak na to, iż toposy zdecydowanie antyżydowskie były efektem celowych redakcji tekstu.

This article presents the problem of migration on the historical example of Jewish settlement in Egypt in Pharaonic and Ptolemaic times. The history of Israel shows Egypt as a willingly chosen place of refuge or voluntary migration in order to improve one’s life situation. The papyri discovered and read so far allow to reconstruct the social situation in the context of Egyptian-Jewish relations. They were often correct and even so close that there were mixed marriages and the adoption of certain customs (perhaps also religious) by Jews. Egyptian resentment, on the other hand, probably had its intellectual source among the Egyptian elite, mainly priests. They created an anti-Jewish narrative, kept it in the minds of the Egyptians, and used it at opportune moments to incite riots against the Jews. The anti-Jewish message was also preserved in Egyptian literature. There are many indications, however, that the definitely anti- Jewish topoi were the result of deliberate editing of the text.