Das heilige Bild. Anmerkungen zu einer christlichen Tradition der angemessenen Verehrung Gottes

Abstract

Tworzenie obrazów bóstw towarzyszy człowiekowi od najdawniejszych czasów, czego dowodem są chociażby malowidła na ścianach jaskiń. Takie wyobrażenie otaczano kultem poprzez składanie ofiary. Znaczenie tej formy przejawu religijności przechodziło różne przeobrażenia. W religiach wschodu obraz służył jako pomoc w medytacji. Wczesny Judaizm zabraniał przedstawiania wyobrażenia Boga, czego podstawą było drugie przykazanie Dekalogu oraz, jak twierdzą niektórzy komentatorzy, zagrożenie niekontrolowanym synkretyzmem. Później stopniowo pojawiają się judaistyczne symbole aż do bogatych przedstawień scen biblijnych zdobiących Synagogi. W chrześcijaństwie obraz rozumiany był różnie, co doprowadziło w pewnych okresie do sporu. Dla zachodniego Chrześcijaństwa był to przedmiot pomagający w modlitwie, przede wszystkim tym, którzy nie umieli czytać, a więc miał charakter pedagogiczny. Wschodnie chrześcijaństwo, rozumiejąc obraz jako przedstawienie innej rzeczywistości, rozwinęło teologię Ikony przypisując obrazowi charakter świętości, a więc jednocześnie uprawniając do oddawania mu czci. Tworzeniu ikony towarzyszył pewien rytuał i określone zasady malowania. Malujący przygotowywał się poprzez post i modlitwę, a finałem jego przygotowania, który stanowił zarazem początek jego pracy, było wypowiedzenie nad nim modlitwy poświęcenia. Zasady malowania obejmowały miedzy innymi - dobór kolorów, które posiadały odpowiednią symbolikę, brak cienia, aureola, gesty przedstawianych osób. Ważnym, formalnym elementem Ikony, jest jej opis składający się, w zależności od przedstawianej postaci, z pierwszych liter imienia w języku greckim. Opis ikony wyraża związek z rzeczywistością, którą przedstawia. Ikona bez opisu nie może zostać poświęcona i tym samym nie może być używana jako przedmiot liturgiczny. Ikonografia, jako sztuka liturgiczna, ma za cel umożliwić zrozumienie treści boskiej liturgii, a szczególnie Eucharystii. Ikona umożliwia spotkanie z Chrystusem, który jest w niej uczczony przez pocałunek, adorację. Obraz umożliwia komunikację pomiędzy człowiekiem a Bogiem, dlatego posiada w życiu religijnym tak znamienną wartość.