Formuły trynitarne we wschodnich i zachodnich modlitwach eucharystycznych

Abstract

Sakramenty chrztu i Eucharystii stanowią centrum liturgii Kościoła, gdyż są uroczystą celebracją tajemnicy wiary oraz wskazują na te treści, które stanowią kluczowy punkt odniesienia dla życia wszystkich wierzących. Fakt ten widać przede wszystkim w tym, że od samego początku istnienia Kościoła obrzędy chrztu i Eucharystii stanowią pierwsze i najważniejsze świadectwo wiary w Trójcę Świętą oraz są wyznaniem tej wiary. Ta ogólna obserwacja wyznacza perspektywę niniejszego studium, w którym pokazujemy, w jaki sposób w liturgii następowała pewna ewolucja wiary w Trójcę Świętą i jak doszło do utrwalenia tej wiary w obecnej liturgii. W niniejszym studium dokonujemy więc przeglądu formuł trynitarnych, które można znaleźć w liturgiach wschodnich i zachodnich, aby pokazać, w jaki sposób wyrażają się w nich treści trynitarne. W odniesieniu do liturgii zachodnich zwracamy szczególną uwagę na liturgię rzymską i liturgię gallikańską, które wyraźnie oddziaływały na siebie w dziejach, a obecna liturgia rzymska jest rezultatem tego oddziaływania. Pośrednim efektem rozwoju formuł trynitarnych oraz pobożności o charakterze trynitarnym jest także liturgiczne święto Trójcy Przenajświętszej, które mimo pewnych początkowych trudności zajęło na trwałe miejsce w liturgii Kościoła. Przeprowadzone analizy pokazują przede wszystkim, że liturgia Kościoła jest ważnym świadectwem wiary trynitarnej oraz szkołą jej przeżywania w kluczu soteriologicznym. Lepsze odczytanie propozycji liturgicznej mogłoby przyczynić się do ożywienia wiary trynitarnej i wydobycia jej znaczenia egzystencjalnego.

The Sacraments of Baptism and Eucharist constitute the centre of the Church liturgy, since they are a solemn celebration of faith and they point at those issues which constitute the key benchmark for life of all the believers. It is most clearly visible in the fact that from the very beginnings of the Church the rites of baptism and Eucharist constitute the first and most significant testimony of faith in the Holy Trinity and they are the profession of this faith. This general observation outlines the perspective of this study which shows in what way, in the liturgy, a certain evolution of faith in the Holy Trinity took place, and how this faith has been consolidated in the present day liturgy. Therefore this study is an attempt to review the Trinitarian formulas which may be found in eastern and western liturgies, in order to show in what way they express the Trinitarian contents. In reference to western liturgies we focus mainly on the Roman and Gallican liturgies which clearly interacted throughout history, and the present Roman liturgy is the outcome of this interaction. The side effect of the development of the Trinitarian formulas and the Trinitarian piety is the liturgical holiday of the Solemnity of the Most Holy Trinity which despite certain initial difficulties has found its place in the Church liturgy. The analyses carried out show, in the first place, that the Church liturgy is an important testimony of the Trinitarian faith and the example of how to experience it within the soteriological framework. Better understanding of the liturgical proposition might contribute to the revival of the Trinitarian faith and to the eliciting of its existential meaning.